درد عصب سه قلو – کلینیک درد راد

با ما تماس بگیرید

عصب سه قلو چیست؟

عصب سه قلو (Trigeminal nerve) یک عصب مغزی با ریشه‌های حسی و حرکتی است که زوج پنجم مغزی را تشکیل می‌دهد. این عصب دارای چهار هسته بوده که در اعمال حسی یا حرکتی شرکت می‌کنند. ماهیچه‌های مربوط به جویدن از طریق زوج پنجم عصب دهی می‌گردند. عصب سه شاخه، حس پوست صورت و دندان‌ها را ایجاد می‌کند.

اطلاعات حسی رسیده از صورت و بدن توسط گذرگاه‌های موازی در دستگاه عصبی مرکزی پردازش می‌شود.عصب سه قلو به‌عنوان یک ریشه عصبی حرکتی و حسی از رویه جانبی پل مغزی بیرون می‌آید، سپس غده‌مانند می‌شود و به‌صورت گره درمی‌آید، این گره عصبی را عقده (گانگلیون) سه قلو می‌نامند.

از این گره سه شاخه عصبی به‌نام‌های عصب چشمی (افتالمیک)، عصب آرواره‌ای پایینی (ماندیبولار)، عصب آرواره‌ای بالایی (ماگزیلار) خارج می‌شود و به صورت، دندان‌ها، دهان، حفره بینی، ماهیچه‌های جوشی عصب می‌دهد.

درد عصب سه قلو چیست؟

درد عصب سه قلو یا نورالژی تری‌ژمینال (Trigeminal Neuralgia) که اصطلاحاً تیک دولوره (Tic Douloureux) نیز گفته می‌شود، اختلال درد یکی از عصب‌های صورت به نام عصب سه قلو یا پنجمین عصب جمجمه‌ای است. دو عصب سه قلو وجود دارد که هر یک در یک سمت صورت قرار دارد. عصب‌های سه قلو مسئولیت تشخیص لمس، درد، دما و فشار را در ناحیۀ بین پیشانی و فک صورت به عهده دارند.

بیماران مبتلا به نورالژی سه قلو یا درد عصب سه قلو معمولاً دچار حملات درد شدید و ناگهانی صورت می‌شوند. درد عصب سه قلو دردی تیز و تیر کشنده یا شبیه به شوک الکتریکی است که می‌تواند در هر ناحیه‌ای از صورت بین فک و پیشانی، از جمله داخل دهان احساس شود؛ بااین حال درد عصب سه قلو معمولاً محدود به یک سمت صورت است. اگر در صورتتان دردی را احساس کردید که از الگوی نورالژی عصب سه قلو تبعیت می‌کرد، فوراً به پزشک مراجعه کنید. فیزیوتراپی روش بسیار موثری برای درمان درد عصب سه قلو است. درمان فیزیوتراپی با هدف کاهش درد، افزایش توانایی حرکتی و بهبود فعالیت‌های روزمره‌ای توصیه می‌شود که انجام دادن آنها به دلیل درد عصب سه قلو مختل شده است.

علائم درد عصب سه قلو

درد خفیف عصب‌های دوقلو که از چند ثانیه تا چند دقیقه به طول می‌انجامد.
دردهای غیر ممتد شدید که مانند تیر کشیدن یا مانند شوک الکتریکی احساس می‌شود.
حملات ناگهانی درد ناشی از محرک‌هایی که معمولاً دردناک نیستند، مانند لمس صورت، جویدن، صحبت کردن یا مسواک زدن دندان‌ها.
اسپاسم درد که از دو ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد.
اپیزودهای حملات خوشه‌ای ، که ممکن است خیلی بیشتر طول بکشد، اما بین آنها ممکن است هیچ دردی نداشته باشد.
وجود درد در هر جایی که عصب سه قلو و شاخه‌های آن ممکن است در آنجا باشند، از جمله پیشانی، چشم‌ها، لب‌ها، لثه‌ها، دندان‌ها، فک و گونه‌ها.
درد در یک طرف صورت یا کمی از هر دو طرف
دردی که در یک نقطه متمرکز شده یا در یک الگوی گسترده تر گسترش می‌یابد.
حملات درد که به مرور مرتب تر و شدیدتر می‌شوند.
سوزن سوزن شدن یا احساس بی حسی صورت قبل از ایجاد درد

توجه: گاهی ممکن است که بیشتر یکی از علائم به صورت همزمان نمایان شود.

دلایل به وجود آمدن درد عصب سه قلو چیست؟

علت دقیق بیماری درد عصب سه قلو مشخص نیست اما اغلب به نظر می‌رسد که این بیماری ناشی از فشرده شدن عصب تری‌ژمینال یا تحت تاثیر قرار گرفتن آن توسط یک شرایط نهفته است.

تحت فشار قراردادن عصب تری‌ژمینال

شواهد حاکی از آن است که در 95% از موارد، عارضه نورالژی تری‌ژمینال ناشی از وارد آمدن فشار به عصب تری‌ژمینال در نزدیکی محل ورود عصب به ساقه مغز است. این قسمت پایین‌ترین بخش مغز است که با طناب نخاعی ادغام می‌گردد. در بسیاری از موارد، این فشار ناشی از له شدن (فشرده شدن) عصب تری‌ژمینال توسط یک شاهرگ یا یک ورید است.

انواع فشار آمدن به عصب سه قلو:

وارد آمدن فشار بر اعصاب‌ از طریق عروق‌ خوني
تحریک طولانی مدت عصب سه قلو و تغییرات”دژنراتیو عقده گاسر”
فشار عروقی ناشی از”قوس آئورت” و اختلال در ریشه‌های عصبی

سایر دلایل تحریم و درد عصب سه قلو:

تومور
کیست: کیسه پر از مایع
بدشکلی شریانی: اختلال غیرطبیعی عروق و رگ‌ها
مولتیپل اسکلروزیس (ام اس): بیماری دراز مدتی که به سیستم عصبی آسیب می‌رساند.

عواملی که ابتلا به درد عصب سه قلو را تحریک می‌کند:

بالا رفتن سن
اسكلروز (تصلب‌) متعدد
روماتوييد آرتريت‌
نشانگان‌ شوگرن (نوعی از اختلالات التهابی)

چگونه می‌شود بیماری درد عصب سه قلو را تشخیص داد؟

ابتدا پزشک از بیمار در مورد علائم سوال می‌کند و سپس سابقه پزشکی بیمار، شامل سابقه ابتلا به ام اس را بررسی می‌کند ـ ام اس عارضه‌ای است که علائم مشابه یا حتی کاملاً همانند نورالژی عصب سه قلو را تولید می‌کند. همچنین پزشکان سابقه موارد زیر را برای تشخیص افتراقی و رد احتمال ابتلا به عارضه‌های جسمی و دندانی با علائم مشابه بررسی می‌کنند:

به تازگی آسیب دیدن صورت یا دندان‌ها؛
به تازگی عفونت کردن دندان یا انجام درمان عصب‌کشی؛
کشیدن دندان از همان سمت دردناک صورت: گاهی اوقات کشیدن دندان باعث احساس درد در ناحیه دندان غائب می‌شود.
تاول‌های دردناک صورت: تاول دردناک می‌تواند نشانه ابتلا به عفونت ویروسی درگیر کننده پوست صورت باشد. از جمله این عفونت‌های ویروسی می‌توان به تبخال (ناشی از ویروس سیمپلکس هرپس) یا زونا (ناشی از وارسیلا زوستر، ویروس آبله مرغان) اشاره کرد. درد صورت، به ویژه درد ناشی از زونا ممکن است تا چند هفته پس از بهبود یافتن تاول‌ها ادامه داشته باشد.

در مرحله بعد پزشک سر و گردن بیمار، از جمله داخل دهان را به دقت معاینه می‌کند. همچنین پزشک معاینه عصبی کوتاهی را با تمرکز بر روی احساس و حرکات عضلات صورت انجام می‌دهد. نتایج معاینات فوق تقریباً در تمام موارد درد عصب سه‌قلو عادی است. در صورت لزوم پزشک دستور می‌دهد که MRI یا سی تی اسکن سر به منظور بررسی ناهنجاری‌های عروق خونی، فشار آوردن تومور به عصب سه قلو یا دیگر علل احتمالی دامن زننده به علائم انجام شود.

پزشک اختلال درد عصب سه قلو را بر پایه علائم، نتایج معاینه و آزمایش‌های انجام شده تشخیص می‌دهد. چون آزمایش خاصی برای تایید تشخیص ابتلا به درد عصب سه قلو وجود ندارد، رد کردن احتمال ابتلا به عارضه‌های دیگر با علائم مشابه بخش مهمی از تشخیص است.

درمان درد عصب سه قلو

درمان درد عصب سه قلو به 3روش انجام می‌شود:

درمان دارویی
فیزیوتراپی
جراحی

داروها:

داروهایی برای معالجه درد عصب سه قلو در دسترس هستند، اما ممکن است با گذشت زمان این داروها کمتر موثر شوند. همچنین خطر عوارض جانبی نامطلوبی وجود دارد. در این موارد، جراحی ممکن است بهترین گزینه باشد.

ضد تشنج

مسکن‌هایی مانند پاراستامول، درد عصب سه قلو را تسکین نمی‌دهند. بنابراین پزشکان داروهای ضد تشنج را تجویز می‌کنند. اینها داروها معمولاً برای جلوگیری از تشنج استفاده می‌شوند، اما می‌توانند سیگنال‌های درد ارسال شده به مغز را نیز کاهش داده یا مسدود کنند. آنها این کار را با آرام کردن تکانه‌های عصبی انجام می‌دهند.

رایج‌ترین داروهای ضد تشنج برای درد عصب سه قلو عبارتند از:

کاربامازپین (اپیتول، کارباترول، تگرتول)
فنیتوئین (دیلانتین)
گاباپنتین (نورنتین)
توپیرامات (Topamax)
اسید والپروئیک (دپاکن، دپاکوت)
لاموتریژین (لامیکتال)

گاهی اوقات ضد تشنج اثر خود را با گذشت زمان از دست می‌دهد. اگر این اتفاق بیفتد، پزشک ممکن است دوز آن را افزایش داده یک ضد تشنج دیگر را تجویز کند.

عوارض جانبی مصرف داروهای ضد تشنج شامل موارد زیر است:

سرگیجه
گیجی
خواب آلودگی
مشکلات بینایی
حالت تهوع
افکار گرایش به سمت خودکشی

اطمینان حاصل کنید که به این داروها حساسیت ندارید و در مورد هرگونه آلرژی با پزشک خود مشورت کنید.

عوامل ضد انعقاد

باکلوفن یک ماده آرامش بخش برای ماهیچه است. این دارو می‌تواند به تنهایی تجویز شود یا با داروهای ضد تشنج ترکیب شود. عوارض جانبی مصرف آن شامل حالت تهوع، خواب آلودگی و سردرگمی است.

تزریق الکل

این حالت نقاط آسیب دیده صورت را بی حس می‌کند و باعث تسکین موقتی درد می‌شود. پزشک الکل را به قسمت دردناک صورت تزریق می‌کند. ممکن است بیمار بعداً به تزریق بیشتر یا راه حل دائمی تر نیاز داشته باشد.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی برای کاهش درد و افزایش توانایی انجام دادن فعالیت‌های روزمره‌ای مفید است که بیمار به دلیل ابتلا به نورالژی تری‌ژمینال به خوبی از پس انجام دادن آنها بر نمی‌آید. متخصص فیزیوتراپی ارزیابی کاملی را انجام می‌دهد و بهترین طرح درمان را توصیه می‌کند. فیزیوتراپیست حین ارزیابی سوالات متعددی را از بیمار می‌پرسد و تست‌های مناسب را انجام می‌دهد. همچنین متخصص سعی می‌کند موجب ایجاد درد شود تا به این ترتیب بتواند علت دقیق درد عصب سه قلو را مشخص کند. سپس فیزیوتراپیست طرح درمان مناسبی را که متمرکز بر نیازها و اهداف فردی بیمار است، تهیه می‌کند.

رفع علائم، بازیابی عملکرد و کاهش درد صورت یا دیگر ناحیه‌های درگیر اهداف اصلی فیزیوتراپی برای درمان درد عصب سه‌قلو محسوب می‌شود. متخصصین فیزیوتراپی از فعالیت‌ها و روش‌های درمانی مختلف برای دستیابی به اهداف تعریف شده بهره می‌گیرند. در درمان فیزیوتراپی از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

مدالیته‌های تسکین درد صورت؛
طب سوزنی برای برداشتن فشار از روی عصب سه قلو و تسکین درد صورت؛
گرما درمانی یا یخ درمانی برای کاهش درد؛
مدیریت استرس؛
تکنیک‌های تن‌آرامی؛
ورزش‌های قلبی ـ عروقی برای ارتقاء سلامت عمومی و بهبود تناسب اندام؛
آموزش سبک زندگی سالم و ایجاد تغییرات مفیدی که موجب بهبود عارضه شود؛ در این خصوص توصیه‌هایی درباره رژیم غذایی و مدیریت خواب و استراحت به بیمار اعلام می‌شود و
فعالیت‌های عملکردی برای غلبه بر مشکلات مربوط به زندگی روزمره.

موفقیت درمان توانبخشی فیزیوتراپی به تعهد بیمار به طرح درمان و پشتکار و جدیت وی در رعایت توصیه‌ها و پیگیری درمان فیزیوتراپی بستگی دارد. اولویت متخصص فیزیوتراپی این است که سلامتی عمومی بیمار را ارتقاء دهد و به او کمک کند که بتواند فعالیت‌های مورد علاقه‌اش را دوباره انجام بدهد.

جراحی

جراحی برای نورالژی عصب سه قلو با هدف:

فشار ورید یا شریان به عصب سه قلو متوقف شود.
عصب سه قلو را دستکاری کرده تا سیگنال‌های کنترل نشده درد متوقف شود.

آسیب دیدن این عصب ممکن است منجر به بی حسی موقت یا دائمی صورت شود. جراحی می‌تواند آن را تسکین دهد، اما علائم آن ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها بعد برگردد. تعدادی از گزینه‌های جراحی برای نورالژی عصب سه قلو وجود دارد.

رفع فشار عروق

رفع فشار میکروواسکولار (MVD) شامل جابجایی یا از بین بردن رگ خونی است که بر روی عصب سه قلو فشار می‌آورند.

جراح یک برش کوچک در پشت گوش و در کنار سر در نزدیکی محل درد ایجاد می‌کند. یک سوراخ کوچک در جمجمه ایجاد می‌شود و مغز برداشته می‌شود و عصب سه قلو را در معرض دید قرار می‌دهد. یک پد بین عصب و هر شریانی قرار می‌گیرد و به طور موثری آنها را از عصب دور می‌کند. اگر هیچ رگ خونی در حال فشار به عصب نباشد، ممکن است عصب قطع شود.

MVD می‌تواند در از بین بردن یا کاهش درد مؤثر باشد، اما گاهی اوقات درد برمی‌گردد. همچنین خطر کمی در مورد ضعف شنوایی، ضعف صورت، بی حسی صورت و دو بینی وجود دارد. این عمل به احتمال بسیار کمی می‌تواند سبب سکته مغزی و مرگ و میر شود.

ریزوتومی گلیسرول جلدی

ریزوتومی گلیسرول جلدی (PGR) همچنین به عنوان تزریق گلیسرول شناخته می‌شود. یک سوزن از طریق صورت به پایه جمجمه وارد می‌شود. تکنیک‌های تصویربرداری سوزن را به نقطه اتصال عصب سه قلو هدایت می‌کنند.

سپس مقدار کمی گلیسرول استریل تزریق می‌شود. طی چند ساعت، عصب سه قلوی آسیب دیده و سیگنال‌های درد مسدود می‌شوند. بیشتر افراد با PGR کاهش درد قابل توجهی را تجربه می‌کنند، اما ممکن است درد بعدا عود کند. بسیاری از بیماران دچار گرفتگی یا بی حسی صورت می‌شوند.

بالون فشرده سازی عصب سه قلو

یک بالون با یک سوزن توخالی به کنار عصب فرستاده می‌شود. این کار به عصب صدمه می‌زند و سیگنال‌های کنترل نشده را مسدود می‌کند.

این درمان یک روش مؤثر است، اما ممکن است درد مجددا برگردد. بیشتر بیماران دچار بی حسی صورت هستند و بیش از نیمی از آنها ضعف موقت یا دائمی عضلات را که در هنگام جویدن تجربه می‌کنند.

ریزوتومی گرمایی رادیو فرکانسی استریوتاکتیک مغزی

در این روش از جریان‌های الکتریکی برای از بین بردن الیاف عصبی که بطور خاص انتخاب شده‌اند و ایجاد درد می‌کنند، استفاده می‌شود.

پس از استفاده از آرام بخش، یک الکترود به ریشه عصب وصل می‌شود. بیمار علیرغم استفاده از آرامبخش هوشیار است تا تشخیص دهد که در حالی که الکترودها گرم می‌شوند و عصب را از بین می‌برنند، آیا می‌تواند پالس‌های الکتریکی را احساس کند یا خیر.

بعد از انجام این عمل بیشتر بیماران دچار بی حسی صورت می‌شوند.

ریزوتومی حسی جزئی

پزشک یک سوراخ کوچک در جمجمه ایجاد می‌کند و عصب را متلاشی می‌کند. با قطع شدن پایه عصب، بیمار دچار بی حسی دائمی صورت خواهد شد. بعضی اوقات پزشک به جای جدا کردن آن، عصب را مالش می‌دهد.

جراحی رادیو گاما

هدف این عمل تاباندن دوز بالای اشعه بر روی ریشه عصب سه قلو است و به تدریج منجر به آسیب عصبی و کاهش درد می‌شود. در طی چند هفته بیمار به آرامی بهبود درد را تجربه خواهد کرد. مشاهده اولیه نتایج ممکن است چندین هفته طول بکشد.

این روش درمانی برای بیشتر بیماران مؤثر است. با این حال، برخی ممکن است عود درد را بعد از آن تجربه کنند.

مراقبت‌های پس از عمل درد عصب سه قلو

بررسی و شناخت وضعیت عصبی پس از عمل جراحی در جهت ارزیابی نقایص حسی و حرکتی صورت که می‌توانند توسط هر یک از سه شاخه‌ی عصب سه قلو پدید آیند، انجام می‌گیرد.

اگر جراحی منجر به بروز نقایص حسی در نیمه مبتلای صورت شده است، باید به بیمار آموزش داد تا از مالیدن و تحریک چشم خود اجتناب نماید، چون در اثر این آسیب دیدگی، دیگر درد احساس نخواهد شد.

چشم‌ها نیز از نظر وجود قرمزی یا تحریک شدگی مورد بررسی قرار می گیرند. برای چشم آسیب دیده می‌توان از اشک مصنوعی استفاده کرد تا از خشکی آن جلوگیری گردد.

به بیمار تذکر داده می‌شود تا با نیمه‌ی آسیب دیده دهان تا زمانی که حالت بی‌حسی کاهش نیافته، اقدام به جویدن ننماید. بیمار از نظر بروز هرگونه مشکلی در امر خوردن و بلع غذاها با قوام مختلف، به طور دقیق تحت نظر قرار می‌گیرد.

در دسترس بودن

12 ساعت

در طول روز

جهت ارائه خدمات

حضور 12ساعته متخصصی در کلینیک درد راد جهت ارائه خدمات به مراجعه کنندگان باعث شده تا دسترسی راحت ترین شود

[bookly-form category_id=”9″ service_id=”2″ hide=”categories,date”]

نظرات مراجعه کنندگان

من ورزشکار هستم و در حین ورزش برای کمرم مشکل پیش اومد، متخصصین کلینیک درد راد واقعا به من خیلی کمک کردن و مشکل برطرف شد و الان دوباره به ورزشم برگشتم

آقا 25 ساله از تهران

من مشکل درد عصب سه قلو داشتم و واقعا در تشخیص درست یک درمان درست مشکل برطرف شد، واقعا ممنونم ازتون که منو از اون درد نجات دادید

خانم 50 ساله از کرج

من مدت زیادی بود که دردهای سرطانی دیگه طاقتم بریده بود و واقعا نمیدوستم باید چیکار کنم، واقعا توی کلینیک درد راد خیلی بهم کمک کردن و دوبراه به زندگی بدون درد برگشتم. هر روز دعاتون میکنم، ممنون از کمکتون

آقا 60 ساله از قزوین