جراحی مغز و اعصاب (Neurosurgery) یک رشته‌ی پزشکی است در رابطه با پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی اختلالاتی که بر هر بخش از دستگاه عصبی شامل مغز، نخاع، اعصاب پیرامونی و دستگاه عروق مغزی خارج از جمجمه تأثیر گذار است.

مغز یک توده نرم سلول‌های عصبی و بافت‌های حمایتی است. مغز چند قسمت عمده دارد: مغز، مخچه و ساقه مغز. این قسمت‌ها با هم کار می‌کنند، اما هر کدام دارای عملکرد خاصی هستند.

1. بزرگترین بخش مغز، بیشتر قسمت فوقانی جمجمه را پر می‌کند. این بخش به دو نیمه به نام نیمکره‌های راست و چپ مغزی تقسیم می‌شود. مغز با استفاده از اطلاعاتی که از حواس می‌گیرد به ما می‌گوید چه چیزهایی در اطراف ما اتفاق می‌افتد و بدن ما را برای پاسخدهی بهتر کنترل می‌کند. نیمکره راست، عضلات سمت چپ بدن را کنترل می‌کند، و نیمکره چپ عضلات سمت راست بدن را کنترل می‌کند بنابراین اگر سمت راست مغز سکته کند، سمت چپ بدن فلج می‌شود. این بخش فوقانی مغز همچنین تکلم و احساسات ما و همچنین خواندن، تفکر و یادگیری را نیز کنترل می‌کند.
2. مخچه که پشت مغز است، کنترل تعادل و اقدامات پیچیده‌ای مانند راه رفتن و صحبت کردن را دارد.
3. ساقه مغز؛ مغز را با نخاع متصل می‌کند. ساقه مغز کنترل گرسنگی و تشنگی و برخی از اساسی‌ترین عملکردهای بدن مانند دمای بدن، فشار خون و تنفس را نیز کنترل می‌کند.

بیماری‌های سیستم عصبی شامل مغز، نخاع و اعصاب محیطی به سه گروه تقسیم می‌شوند.

1. اول بیماری‌هایی هستند که بیشر بر خلق و خو و رفتار بیمار تاثیر می‌گذارند مانند افسردگی، اظطراب، اختلالات شخصیتی و بیماری‌های روانی پیشرفته. این گروه از بیماری‌ها توسط روانپزشکان یا متخصصین اعصاب و روان درمان می‌شوند.
2. دسته دوم بیماری‌هایی هستند که بر عملکرد بدنی سیستم عصبی تاثیر گذاشته اما با جراحی قابل درمان نیستند بلکه باید برای بیماران دارو تجویز شود. مانند ام اس، صرع، بیماری پارکینسون و برخی سکته‌های مغزی. این بیماران توسط متخصصین داخلی مغز و اعصاب درمان می‌شوند.
3. گروه سوم بیمارانی را شامل می‌شود که می‌توان به وسیله جراحی به آنان کمک کرد. تومورهای مغزی، ضربه های مغزی، تومور نخاعی، صدمات نخاعی، دیسک کمر، گردن، پشت و بیماری‌های اعصاب محیطی مانند فشار روی عصب و قطع عصب جزو این گروه هستند. این بیماران توسط جراحان مغز و اعصاب درمان می‌شوند.