سندرم رینود (به نام ِ مُریس رِنو، پزشک فرانسوی) در دانش پزشکی به کاهش چشمگیر جریان خون در رگ‌های دست یا پا و به یکی از علت‌های سرمای شدید یا احساسات آنی و بنابراین در اثر فعالیت شدید سیستم سمپاتیک، ممکن است اتفاق افتد.
سندرم رینود یک اختلال دستگاه گردش خون است که به‌عنوان عارضه‌ای از سایر بیماری‌ها بروز می‌کند.
هر دو اختلال مذکور شریان‌های کوچک دست و پا را درگیر ساخته و در هر دو جنس دیده می‌شوند ولی در خانم‌های سنین ۴۰–۲۰ سال شایعترند. دو نوع اصلی از این بیماری وجود دارد.
سندرم رینود اولیه
این بیماری که سندرم رینود نیز نامیده می شود ، در نتیجه یک بیماری پزشکی همراه نیست. ممکن است آنقدر خفیف باشد که بسیاری از افراد مبتلا به رینود اولیه به دنبال درمان نباشند.
می تواند خود به خود حل شود. سندرم رینود اولیه بسیار شایع تر و معمولاً شدت آن کمتر از سندرم رینود ثانویه است. سندرم رینود اولیه اغلب از سنین 15 تا 25 سالگی شروع می شود.
سندرم رینود ثانویه
این فرم که سندرم رینود نیز نامیده می شود ، ناشی از یک مشکل اساسی است. اگرچه رینود ثانویه نسبت به فرم اولیه شایع نیست ، اما بیشتر جدی است.
سندرم رینود ثانویه اغلب با اختلالات خود ایمنی در ارتباط است ، که در صورت سوء عملکرد سیستم ایمنی بدن و حمله به بافت ها و اندام های بدن اتفاق می افتد.
علائم و نشانه های سندرم رینود ثانویه معمولاً در حدود 40 سالگی ظاهر می شوند.
علت ابتلا به سندرم رینود اولیه
زمانی که هوا سرد است، بدن شما شروع به حفظ گرما می کند. یکی از راه های آن، آهسته کردن جریان خون به نواحی دور از قلب مانند دست و پاها می باشد.
برای انجام چنین کاری، شبکه شریان های کوچک که خون را به آن نقاط می رساند، باریکتر می شود. این شرایط، واکنش وازوموتور نامیده می شود.
اگر شما به بیماری رینود مبتلا هستید، واکنش بدن شما قطع می شود. این شریان ها، بیشتر و سریعتر از حد معمول منقبض می شوند.
این امر موجب بی حسی انگشتان دست و پا و تغییر رنگ آنها به رنگ آبی یا سفید می شود. این حالت، معمولاً حدود 15 دقیقه طول می کشد.
زمانی که شریان ها شل می شوند و بدن شما دوباره گرم می شود، انگشتان شما پیش از برگشتن به حالت عادی گزگز می کنند.
ژن هایی که واکنش بدن شما را کنترل می کنند، ممکن است دچار تغییراتی شوند، اما پزشکان ارتباطی میان این موضوع و بیماری رینود پیدا نکرده اند.
تقریباً از هر 10 نفر، 1 نفر ممکن است دچار نوعی بیماری رینود شود. اکثر افراد دارای رینود اولیه هستند. حدوداً از هر 100 نفر، 1 نفر یا کمتر به رینود ثانویه مبتلا می شوند.
زنان، نه برابر بیشتر از مردان در معرض بیماری رینود قرار دارند.
افراد در تمام گروه های سنی، به رینود اولیه دچار می شوند، اما معمولاً این بیماری بین سنین 15 و 25 سالگی مشاهده می شود. افراد معمولاً پس از 35 سالگی به بیماری رینود ثانویه مبتلا می شوند.
علت ابتلا به سندرم رینود ثانویه
سندرم رینود ثانویه عملکرد مشابهی دارد. اما ممکن است در اثر بیماری دیگری به آن دچار شوید. شرایطی که احتمال ابتلا به رینود ثانویه را افزایش می دهند، عبارتند از:
1_ بیماری بافت همبند
اگر شما به بیماری اسکلرودرمی مبتلا هستید، به احتمال زیاد به رینود دچار می شوید. اسکلرودرمی، بیماری نادری است که موجب زخم و سفت شدن پوست شما می شود.
لوپوس، آرتریت روماتوئید و سندرم شوگرن نیز احتمال ابتلا به بیماری رینود را افزایش می دهند.
2_ بیماری شریانی
این بیماری شامل آترواسکلروزیس یا تجمع پلاک در رگ های خونی تأمین کننده ی قلب می شود.
بیماری برگر که موجب التهاب رگ های خونی دست ها و پاها می شود؛ و بیماری فشار خون ریوی اولیه، نوعی فشار خون بالا که شریان های پاها را تحت تأثیر قرار می دهد.
3_ سندرم تونل کارپال
فشار روی رگ اصلی دستها می تواند موجب بی حسی و درد شود و شما را نسبت به سرما حساس تر کند.
4_ حرکت تکراری یا ارتعاش
هر حرکتی که شما به طور مکرر انجام می دهید مانند تایپ کردن یا پیانو زدن و همچنین استفاده از ابزارهایی که ارتعاش زیادی دارند، مانند اره برقی، می تواند موجب آسیب استفاده بیش از حد شود.
5_ سیگار کشیدن
این کار رگ های خونی را باریک می کند.
6_ آسیب خارجی به اندام
این آسیب ها شامل آسیب به دستها یا پاها بر اثر شکستن، جراحی یا سرمازدگی می باشد.
7_ مصرف داروهای خاص
این داروها شامل مسدود کننده های بتا، داروهای میگرن مانند ارگوتامین یا سوماتریپتان، داروهای ADHD، برخی از داروهای شیمی درمانی و داروهایی که رگ های خونی را باریک می کنند، مانند داروهای بدون نسخه سرماخوردگی می شوند.
علائم سندرم رینود
سندرم رینود در اپیزودها یا حملات ناشی از بیماری رخ می دهد. نواحی خاصی از بدن ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند، اما انگشتان دست و پا شایع هستند. هنگامی که پابرجا ماند، ممکن است پیشرفت علائم زیر را پیدا کنید:
- ناحیه آسیب دیده به دلیل عدم جریان خون، رنگ پریده یا سفید می شود.
- ناحیه آسیب دیده آبی می شود در حالی که احساس سردی و بی حسی می کنید، زیرا بافت اکسیژن از دست داده است.
- هنگامی که ناحیه گرم می شود و گردش خون باز می گردد، می توانید قرمزی، تورم و ناراحتی را تجربه کنید.
- در موارد شدید زخم های پوستی و قانقاریا ایجاد می شود.
- در ابتدا، ممکن است علائم را فقط در یک انگشت یا یک پا تجربه کنید. سپس می تواند به اندام های دیگر شما منتقل شود و هر حمله می تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
سندرم رینود معمولاً انگشتان دست را تحت تأثیر قرار می دهد. در حالت اولیه، انگشت شست هیچ علامتی را تجربه نمی کند.
با این حال، اگر انگشت شست تحت تاثیر قرار گیرد، این می تواند نشان دهنده پدیده ثانویه رینود باشد. ثانویه همچنین ممکن است شروع به حرکت به سایر نواحی بدن مانند نواحی زیر کند:
- صورت
- گوش ها
- زانو
- نوک سینه ها
- هیچ دو قسمتی دقیقاً شبیه هم نیستند، حتی در یک شخص.
عوامل تشدید کننده سندرم رینود
برخی عوامل می‌تواند سندرم رینود را تشدید نماید و بر شدت آن بیفزاید:
- بروز استرس.
- مصرف دخانیات و تنگی عروق.
- قرارگیری در آب و هوای سرد و مرطوب.
- کار با وسایل سنگین که دارای ارتعاش هستند مانند اره برقی یا مته بادی.
- اسکلرودرمی، لوپوس، اریتماتو و اختلالاتی که در بافت همبند به وجود می آید.
- بیماری برگر.
- ناراحتی های قلبی که به دلیل بیماری های قلبی ریوی به وجود آمده اند.
- مصرف داروهایی از قبیل داروهای ضد پرفشاری خون یا مسدود کننده های گیرنده آلفا و بتا آدرنرژیک و مسدود کننده های کانا لکلسیم .
عوارض سندرم رینود
اگر رینود ثانویه شدید باشد – که نادر است – کاهش گردش خون به انگشتان دست یا پا ممکن است باعث آسیب دیدگی بافت شود.
اگر شریانی کاملاً مسدود شود ممکن است منجر به زخم (زخم‌های پوستی) یا مرگ بافت (قانقاریا) شود که درمان هر دو مورد دشوار است.
به ندرت ، در موارد شدیدی که درمان نشوند ممکن است نیاز به قطع قسمت آسیب دیده بدن باشد.
آیا امکان پیشگیری از سندرم رینود وجود دارد؟
هر چند عوامل متعددی در بروز بیماری رینود نقش دارند. اما انجام برخی از کارها می‌تواند در پیشگیری از ابتلا به این بیماری نقش مثبتی ایفا کند. در ادامه به بررسی برخی از این موارد می‌پردازیم:
- ترک مصرف سیگار
- انجام ورزش منظم
- انجام حرکات کششی
- کنترل استفاده از داروها و مواد کافئین داری که بر روی گردش و جریان خون تاثیر می‌گذارند.
- محافظت از دست و پا به وسیله دستکش و جوراب مناسب
- کنترل استرس
- کنترل تنش‌های عاطفی
- استفاده از لباس‌های گرم و مناسب در فصول سرد سال
تشخیص بیماری سندرم رینود
پزشک از علائم و سابقه پزشکی سوالاتی می پرسد و معاینه فیزیکی انجام می دهد. همچنین احتمال دارد پزشک آزمایشاتی را برای رد سایر مشکلات پزشکی که می توانند علائم و نشانه های مشابه ایجاد کنند، تجویز کند.
برای تشخیص تفاوت بین رینود اولیه و ثانویه، پزشک می تواند آزمایشی به نام capillaroscopy ناخن را انجام دهد.
در طول آزمایش، پزشک ناخن را زیر میکروسکوپ یا ذره بین قرار می دهد تا تغییر شکل یا التهاب رگ های خونی ریز را تشخیص دهد.
اگر پزشک تشخیص دهد که بیماری دیگری مانند اختلال خود ایمنی یا بیماری بافت همبند احتمال دارد باعث ایجاد رینود شود، آزمایش خون مانند:
- آزمایش آنتی بادی های ضد هسته ای: آزمایش مثبت برای این آنتی بادی ها می تواند نشانه ای از یک سیستم ایمنی تحریک شده باشد، و در افرادی که بیماری های بافت پیوندی یا سایر اختلالات خود ایمنی دارند شایع است.
- سرعت رسوب گلبول قرمز: این آزمایش میزان نشستن گلبول های قرمز در کف لوله را تعیین می کند. سرعت سریعتر از حد طبیعی می تواند یک بیماری التهابی یا خودایمنی زمینه ای باشد.
هیچ کس با آزمایش خون نمی تواند آزمایش رینود را تشخیص دهد. پزشک شاید آزمایشات بالینی دیگری مانند آزمایشاتی که بیماری های شریانی را رد می کنند، برای کمک به تشخیص وضعیتی که می تواند با رینود مرتبط باشد، تجویز کند.
درمان سندرم رینود
دارو درمانی
چه داروهایی برای بیماری رینود مورد استفاده قرار می گیرد؟
داروهای مسدود کننده کانال کلسیم: این داروها باعث شل شدن و باز شدن رگ های خونی می شوند و از شدت حملات می کاهند.
همچنین، این داروها می توانند به بهبود زخم های پوستی کمک کنند. برخی از این داروها عبارتند از نیفدیپین، آملودیپین، فلودیپین و ایزرادیپین.
داروهای گشاد کننده عروق: این داروها رگ های خونی را شل می کنند، مانند لوزارتان، سیلدنافیل، فلوکستین.
گاهی پزشک تصمیم می گیرد با استفاده از عمل جراحی رگ های گرفته دست را باز کند. در این عمل از طریق برش های کوچک بر روی دست عصب های آسیب دیده گشاهد می شوند.
همچنین، تزریق بی حس کننده های موضعی یا آنابوتولینومتوکسین می تواند این علائم را کنترل کند. در صورت عود مجدد این علائم می توانید دوباره این تزریق را انجام دهید.
داروهای آرامبخش داروهای ضد استرس
داروهای بازکننده شریان های کوچک
داروهای بهبودی برای خون رسانی
وازواسپاسم
اگر دچار اسپاسم عروق هستید، گرم نگه داشتن ضروری است. برای کنار آمدن با یک حمله شما می توانید:
- دست ها را با دستکش و یا پاهای خود را با جوراب بپوشانید.
- در معرض سرما یا باد قرار نگیرید و دوباره تمام بدن خود را گرم کنید.
- دست یا پای خود را زیر آب ولرم (نه داغ) بگذارید.
- دست ها و پاهای خود را ماساژ دهید.
- حفظ آرامش به کاهش شدت حمله کمک خواهد کرد. تا جایی که می توانید ریلکس و بدون استرس بمانید. دور نگه داشتن خود از موقعیت های استرس زا نیز از نظر فیزیکی موثر است. تمرکز بر نحوه تنفس در آرامش موثر است.
تغییرات سبک زندگی به تنهایی ممکن است به کاهش علائم رینود ثانویه کمک کند، اما اغلب برای کنترل شدت بیماری کافی نیست. درمان های دیگر شامل دارو درمانی، جراحی و درمان تزریقی هم لازم هستند.
جراحی ها و اقدامات پزشکی
اگر رینود شدید دارید، پزشک ممکن است جراحی یا تزریق را توصیه کند.
جراحی اعصاب:
اعصاب سمپاتیک در دست ها و پاهای شما باز شدن و باریک شدن رگ های خونی پوست شما را کنترل می کنند. قطع این اعصاب باعث قطع پاسخ های اغراق آمیز آنها می شود.
پزشک از طریق برش‌های کوچک در دستها یا پاهای آسیب‌دیده، این اعصاب کوچک را در اطراف رگ‌های خونی می‌کشد. این جراحی در صورت موفقیت آمیز بودن ممکن است منجر به حملات کمتر و کوتاهتر شود.
تزریق مواد شیمیایی:
پزشکان می توانند مواد شیمیایی مانند بی حس کننده های موضعی یا onabotulinumtoxinA (بوتاکس) را برای مسدود کردن اعصاب سمپاتیک در دست ها یا پاهای آسیب دیده تزریق کنند.
در صورت بازگشت یا تداوم علائم، ممکن است لازم باشد این روش را تکرار کنید.
درمان های خانگی برای سندرم رینود
این اقدامات می توانند به کنترل شرایط شما کمک کنند:
1_ ترک سیگار
سیگار نکشید و سعی کنید از دود دست دوم (دود سیگار آدم های سیگاری) دور بمانید. این دودها می توانند موجب بسته شدن رگ های خونی و پایین آوردن دمای پوستتان شوند.
2_ ورزش کنید
ورزش می تواند گردش خون شما را تقویت کند. اگر شما بیماری رینود ثانویه دارید، پیش از شروع ورزش در هوای سرد، با پزشک خود مشورت کنید.
3_ کنترل استرس
تحت کنترل قرار دادن استرس، می تواند تعداد حمله ها را کاهش دهد.
4_ دمای بدن خود را ثابت نگه دارید
اگر می توانید تحمل کنید، مستقیماً از یک جای سرد به یک جای گرم نروید. تا حد امکان از قسمت غذاهای منجمد فروشگاه دور بمانید.
5- مصرف شکلات تلخ
سرشار از آنتی‌اکسیدان است و جریان خون را در دست و پا افزایش می‌دهد.
6- ورزش کردن برای درمان بیماری رینود
پیاده روی سریع یا طناب زدن روزی نیم ساعت.
دوچرخه سواری روزی ۲۰ دقیقه
7- مصرف ادویه جات تند
فلفل، پودر پیاز و پودر سیر و پودر کاری کمک می‌کند تا دست‌وپا گرم شود.
8- ماساژ برای درمان بیماری رینود
ماساژ با تحریک خون به دام افتاده، اجازه حرکت آزادانه آن را به بدن ازجمله اندام‌های تحتانی می‌دهد.
9- نوشیدن آب
بهترین راه برای مبارزه با گردش خون ضعیف نوشیدن آب است. بنابراین به‌طور مرتب آب مصرف کنید.
10- می‌توان از برخی مواد غذایی طبیعی برای درمان این سندروم نیز بهره جست. برخی از این مواد غذایی عبارت اند از:
- جینکو بیلوبا
- زنجبیل
- ویتامین‌ها
- پتاسیم
- روغن های گیاهی
روغن‌های مفید برای درمان سندروم رینود عبارت اند از:
- روغن جوز هندی
- روغن رزماری
- روغن فلفل سیاه
- روغن گردو
- روغن لیمو
- روغن درخت سرو
- روغن مورد سبز
آیا ممکن است سندرم رینود باعث مرگ شود؟
خیر؛ اما موارد حاد آن می تواند جلوی جریان خون را بگیرد و باعث آسیب جدی به بافت ها شود. مسدود شدن یک رگ خونی می تواند منجر به زخم های پوستی یا بافت های مرده (قانقاریا) شود.
هرچند وقوع چنین مواردی نادر است، اما اگر این اتفاق بیفتد ممکن است پزشک مجبور به قطع انگشت دست یا پا شود.