آرتروز زانو (به انگلیسی: Knee Osteoarthritis) از عوامل شایع ایجاد درد در افراد بالاتر از چهل سال است. آرتروزمفصل زانو، شایعترین بیماری تخریبی ازمیان مفاصل بدن می‌باشد. میزان ابتلا در زنان نسبت به مردان بیشتر است.
آرتروز یک بیماری تخریبی در مفصل است که ازآن به بیماری مفصلی پیشرونده یاد میشود. از این بیماری به نام‌های استئوآرتریت و استئوآرتروز نیز یاد می‌کنند. تخریب پیشرونده مفصل در جامعه ما به نام آرتروز معروف است.
با توجه به اینکه بیماری با افزایش سن پیشرفت می‌کند به آرتریت پیری نیز معروف است. علاوه برسن، علل ژنتیکی، نوع شغل و حرفه، چاقی، عوامل هورمونی و نژاد نیز می‌تواند در بروزاین بیماری دخیل باشند.
انواع آرتروز مرتبط با زانو چیست؟
انواع آرتروز زانو که افراد مختلف با آنها مواجه می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:
- استئو آرتریت
این نوع از آرتروز بیشتر از سایر موارد دیده میشود و آرتروز فرسایشی به شمار می‌آید. با وجود اینکه احتمال دیده شدن آن در افراد بالای 50 سال بیشتر است، اما در افراد جوانتر نیز احتمال مبتلا شدن وجود دارد.
در این حالت غضروف مفصل زانو به تدریج از بین می‌رود و با از بین رفتن غضروف، فضای میان زانوها که برای عدم ایجاد سایش است، کاهش می‌یابد. در نتیجه استخوان دو طرف زانو به هم ساییده میشود و درد وحشتناکی را ایجاد می‌کند.
- آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید نوعی آرتروز است که مفصل زانو را درگیر می‌کند. این بیماری به صورت متقارن عمل می‌کند یعنی مفاصل مشابه در دو سمت بدن را درگیر می‌کند.
در این حالت غشای سینویال در زانو به تدریج ملتهب شده و موجب ایجاد درد در مفصل زانو میشود. همچنین سیستم ایمنی بدن به بافت‌های عادی مانند غضروف‌ها و … آسیب وارد می‌کند و باعث نرم شدن استخوان میشود.
- آرتریت پس از آسیب دیدگی
این نوع آرتروز زانو پس از آسیب دیدن زانو رخ می‌دهد. به عنوان مثال ایجاد شکستگی در پا (شکستگی استخوان) می‌تواند به مفصل زانو آسیب برساند و پس از سال‌ها موجب آرتروز زانو شود.
عوامل زمینه ساز آرتروز زانو
عواملی که موجب ایجاد و سرعت پیشرفت آرتروز زانو خواهند شد، عبارتند از:
- عادات غلطی مانند دوزانو و چهار زانو نشستن، توالت ایرانی و بالا و پایین رفتن مکرر از پله (بخصوص پله‌های با شیب تند)
- شرایط شغلی نامناسب که فشار مضاعف و بدون استراحت به مفصل زانو وارد می‌کند
- ابتلا به بیماری‌های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید و بیماری عفونی در مفصل و…
- ضربه و فشار ناگهانی به مفصل زانو مانند فشار ناشی از تصادف
- دفورمیتی‌های مفصل زانو (پای ضربدری و پای پرانتزی)
- بیماری نرمی غضروف زیر کشکک (کندرومالاسی)
- پارگی رباط‌ها، منیسک‌ها و کپسول مفصلی زانو
- در رفتگی‌ها و شکستگی‌های درون مفصلی
- منیسک دیسکی شکل و کیست منیسک
- حرکت مفصل زانو به سمت عقب
- بی‌ثباتی زانو به علت شلی رباط‌ها
- بیماری استئوکندریت دیسکان
- اضافه وزن
- عوامل ژنتیکی
علت آرتروز زانو
رایج‌ترین علت آرتروز زانو بالا رفتن سن است. تقریباً همه افراد با گذشت زمان به طور تدریجی تا حدودی به ساییدگی زانو مبتلا می‌شوند.
به هر حال، عوامل متعدد می‌توانند ریسک ابتلا به علائم آرتروز زانو در سنین پایین را افزایش دهند. مهم‌ترین این عوامل به شرح زیر هستند:
- وزن: افزایش وزن باعث افزایش فشار وارد شده به همه مفاصل و به طور خاص مفاصل زانو میشود. در این حالت هر کیلو وزن اضافه شده می‌تواند ۳ تا ۴ کیلو وزن اضافی به زانوها وارد کند.
- وراثت: این عامل می‌تواند یک فرد را بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز زانو در مقایسه با سایرین قرار دهد. این موضوع می‌تواند به خاطر مشکلات ارثی ایجاد شود.
- جنسیت: زنان در سنین ۵۵ سال و بالاتر از آن با احتمال بیشتری نسبت به مردان به آرتروز زانو مبتلا می‌شوند.
- آسیب‌های تکراری ناشی از وارد شدن فشار به مفاصل: این آسیب‌ها معمولاً در نتیجه نوع شغلی که فرد به آن اشتغال دارد ایجاد میشود.
افرادی که به مشاغل خاص که نیازمند فشار به مفاصل همچون زانو زدن، چمباتمه زدن، یا بلند کردن اجسام سنگین (۲۷ کیلو و بیشتر) هستند، به احتمال بیشتری به آرتروز زانو مبتلا می‌شوند.
این حالت دلیل ایجاد مشکل، وارد شدن فشار ثابت به مفاصل به خاطر فعالیت شغلی فرد است.
- فعالیت‌های ورزشی: انجام فعالیت‌های ورزشی همچون فوتبال، تنیس، یا دوی ماراتون می‌تواند فرد را در معرض ریسک بالاتر ابتلا به آرتروز زانو قرار دهد.
این موضوع به معنی این است که فرد باید مراقبت بیشتری برای اجتناب از وارد شدن آسیب به مفاصل خود داشته باشد.
به هر حال، مهم است که توجه کنیم فعالیت‌های بدنی منظم و آرام می‌تواند باعث تقویت مفاصل شده و ریسک ابتلا به آرتروز را کاهش دهد. در حقیقت، ضعیف شدن عضلات اطراف زانو می‌تواند باعث ابتلای فرد به آرتروز زانو شود.
- سایر بیماری‌ها: افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید که دومین نوع شایع آرتریت است به احتمال بیشتر به آرتروز زانو مبتلا می‌شوند.
علاوه بر این افراد دچار مشکلات متابولیک همچون افزایش غیر طبیعی آهن خون و یا افزایش غیر عادی هورمون رشد نیز به احتمال بیشتری ممکن است به آرتروز مبتلا شوند.
در صورتی که هر یک از علایم زیر را دارید باید به پزشک مراجعه کنید:
- در صورت التهاب یا عفونت ممکن است تمامی زانو متورم و دردناک شود در حالی که در پارگی مینیسک یا شکستگی استخوان علائم تنها در یک ناحیه یا یک حالت خاص احساس میشود.
- درد زانو که بیش از سه تا شش هفته طول کشیده است
- دشوار شدن راه رفتن به علت عدم تعادل زانو
- لنگ لنگان راه رفتن به علت ناراحتی
- دشوار شدن بالارفتن از پله ها و یا راه رفتن
- قفل شدن زانو (عدم توانایی خم کردن زانو)
- قرمزی و تورم مفصل زانو
- عدم توانایی باز کردن زانو
- انتقال وزن به پای دیگر
درجات آرتروز زانوی من چقدر است !!
آرتروز زانو بر اساس معاینه و عکس ساده و سایر آزمایشات به 4درجه تقسیم می شود که درجه آخر آن (شماره 4) قابل درمان با درمانهای طبی نمیباشد و لزوما باید با جراحی مفصل تعویض شود.
اما عمدتا بیمارانی که به پزشک مراجعه می کنند در درجه 2 یا 3 آرتروز زانو قرار دارند و درمانهای جدید طب فیزیکی در این مراحل بسیار برای آنها کمک کننده می باشد.
چنانچه بیمار در مراحل ابتدایی ابتلا مراجعه نماید مرحله درمان راحت تر و سریعتر انجام می شود.
روش های تشخیص
هنگام ویزیت، پزشکتان با شما درباره‌ی علائم و سوابق پزشکیتان صحبت خواهد کرد، معاینه‌ی جسمانی انجام خواهد داد، و احتمالا دستور انجام آزمایشات تشخیصی، نظیر عکسبرداری با اشعهی ایکس یا آزمایشات خونی خواهد داد.
معاینه‌ی جسمانی
هنگام معاینه‌ی جسمانی پزشکتان موارد زیر را بررسی می‌کند:
- تورم، داغی یا قرمزی مفصل
- التهاب زانو
- محدوده حرکت غیرفعال(نیاز به کمک) و حرکت فعال(خودمحور)
- بی‌ثباتی مفصل
- صدای مفاصل هنگام حرکت (احساس ساییدگی درون مفصل)
- درد هنگام قرار دادن وزن بدن روی زانو
- مشکل هنگام قدم زدن(نحوه‌ی راه رفتن)
- هر نشانه‌ی جراحتی در عضلات، تاندون‌ها، و رباط‌های اطراف زانو
- درگیر شدن باقی مفاصل (نشانه‌ی آرتروز رماتیسمی)
تست‌های تصویری
عکسبرداری با اشعهی ایکس. این تست‌ها ، عکس‌های جزء به جزء از تراکم ساختارهایی مانند استخوان می‌گیرد. آنها می‌توانند به تشخیص اشکال مختلف آرتروز کمک کنند.
عکسبرداری از زانوی مبتلا به آرتروز شاید تنگ شدن فضای مفصل، تغییرات استخوان و نوع خارهای استخوانی را نشان دهد.(استئوفیتیس)
تست‌های دیگر. به طور معمول، یک اسکن تصویری رزونانس مغناطیسی (MRI)، اسکن با عکسبرداری با اشعهی مجهول (CT)، و یک اسکن استخوانی ممکن است نیاز باشد تا شرایط استخوان و بافت‌های نرم زانویتان را مشخص کند.
راه ها و روش های درمان
همانطور که گفته شد آرتروز زانو درمان قطعی ندارد اما با روش ها موثر بسیاری می توان کاملا آن را کنترل و علائم ناشی از آن را برطرف کرد:
- دارو درمانی وغضروف سازها
داروهای زیادی برای درمان ارتروز زانو وجود دارند، از آن جایی که افراد واکنش های متفاوتی به انواع دارو نشان می دهند، پزشک به طور مداوم با بیمار خود در تعامل خواهد بود تا بتواند نوع دارو و دوز ایمن و موثر را برای درمان آرتروز زانوی بیمار خود تشخیص دهد و تجویز کند .
داروی مسکن غیر مخدر و داروهای ضد التهاب معمولا اولین داروهایی هستند که در مراحل اولیه درمان آرتروز زانو تجویز می شوند. ساده ترین نوع این مسکن ها ( که به صورت بدون نسخه نیز قابل تهیه است) استامینوفن می باشد.
نوع دیگری از داروها که در تسکین درد آرتروز زانو موثرند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی می باشند . نمونه های رایج این دارو ها که با نام NSAID شناخته می شوند ، ایبوبروفن و ناپروکسن هستند .
کورتیکواستروئید ها (کورتیزون) : این داروها مواد ضدالتهاب بسیار قوی هستند که می توان هم به صورت خوراکی و هم تزریق مستقیم به مفصل آن را استفاده کرد.
تزریق کورتیزون به مفصل موجب تسکین چشم گیر درد و التهاب می شود. البته به علت عوارض جانبی احتمالی که این دارو دارد، پزشک تعداد تزریقات این دارو در طی یکسال را برای بیمار محدود خواهد کرد.
داروهای تقویت مفاصل مانند گلوکز آمین و کوندراتین ، با استفاده از این داروها مواد حیاتی که به صورت طبیعی در غضروف زانو وجود دارد به بدن شخص رسانده می شود.
- انواع تزریق زانو
انواع تزریق زانو برای آرتروز و عوارض آن | پزشکت
چندین روش تزریق زانو برای درمان آرتروز وجود دارد، اما متخصصان همه آنها را توصیه نمی کنند.
کورتیکواستروئیدها برای تزریق زانو
کورتیکواستروئیدها که به آنها گلوکوکورتیکوئیدها نیز گفته می شود، مشابه کورتیزول، هورمونی است که بدن به طور طبیعی تولید می کند. هیدروکورتیزون یک نمونه از کورتیکواستروئیدها است.
تزریق هیدروکورتیزون به مفصل زانو می تواند در کاهش التهاب و تسکین درد موثر باشد. استروئیدهایی که درد و التهاب را درمان می کنند با استروئیدهای آنابولیکی که بدنسازان ممکن است از آنها استفاده کنند، متفاوت است.
کورتیکواستروئیدهای خوراکی نیز موجود هستند، اما برای درمان OA استفاده نمی شوند.
آسپیراسیون مایع (آرتروسنتز) برای تزریق زانو
به طور معمول چند سانتی متر مکعب (سی سی) مایع سینوویال درون مفصل وجود دارد که آن را برای سهولت حرکت از طریق دامنه حرکت آن روان می کند. با این حال، التهاب می تواند باعث جمع شدن مایعات در مفصل زانو شود.
آرتروسنتز مایعات اضافی را از زانو خارج می کند، و باعث تسکین فوری درد و التهاب می شود.
در صورت مشکوک بودن پزشک به عفونت مفصل، بیوپسی مایع مفصل نیز مهم است. نمونه ای از مایع مفصلی شما گرفته می شود و برای تعداد سلول، کشت و حساسیت ضد میکروبی به آزمایشگاه ارسال می شود. گاهی اوقات، یک تجزیه و تحلیل کریستال انجام می شود.
اسید هیالورونیک و بوتاکس
برخی افراد از انواع دیگر آمپول برای آرتروز زانو استفاده کرده اند. با این حال، متخصصان کالج روماتولوژی آمریکا و بنیاد آرتروز (ACR / AF) در حال حاضر استفاده از این موارد را توصیه نمی کنند، زیرا شواهد کافی در مورد عملکرد آنها وجود ندارد.
نمونه هایی از انواع دیگر تزریقات، عبارتند از:
تزریق اسید هیالورونیک، همچنین به عنوان مکمل ویسکوز شناخته می شود.
علاوه بر این، متخصصان کالج روماتولوژی آمریکا و بنیاد آرتروز (ACR / AF) اکیداً توصیه می کند از موارد زیر خودداری شود، زیرا در حال حاضر استاندارد سازی در این روش های درمانی وجود ندارد.
- پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)
- درمان سلول های بنیادی
ممکن است شما دقیقاً ندانید که چه نوع تزریقی را دریافت می کنید یا چه تاثیری می تواند داشته باشد. همیشه قبل از شروع با پزشک خود نکات مثبت و منفی هرگونه درمانی را در میان بگذارید تا بتوانید آگاهانه تصمیم بگیرید.
- جراحی مفصل زانو
در صورتی که با رعایت اقدامات درمانی گفته شده، تغییری در بهبود علائم این اختلال مشاهده نشود، جراحی در نظر گرفته خواهد شد. گزینه های جراحی عبارتند از:
– جراحی آرتروسکوپی، روشی با کمترین میزان تهاجم که معمولا به بیماران زیر چهل سال توصیه می شود. بسیاری از بیماران از تسکین درد بلافاصله بعد از جراحی، رضایت کامل دارند.
– استئوتومی، روش جراحی که شامل برش استخوان و در نهایت برداشته شدن فشار از روی مفصل درگیر و هم ترازی استخوان ها می باشد.
این جراحی عمدتا برای بیماران زیر پنجاه سال که از لحاظ بدنی فعال هستند و استخوان ها در زاویه صحیح قرار نگرفته اند، انجام می شود.
– جراحی تعویض مفصل، جراحی پیچیده ای که در آن، مفصل مصنوعی (پروتز) جایگزین مفصل آسیب دیده می شود. هدف از انجام این جراحی، تسکین درد و بهبود دامنه حرکتی بیمار می باشد.
جراحی تعویض مفصل زانو، به بیمارانی که اضافی وزن و یا استخوان های ضعیف دارند، توصیه نمی شود.
یکی از مهم ترین نکات در خصوص آرتروز زانو، تعیین بهترین گزینه درمان می باشد. در صورتی که علائم این اختلال در ابتدا خفیف باشد، به مرور شاهد تشدید علائم خواهیم بود، به خصوص اگر اقدام درمانی مناسبی در نظر گرفته نشده باشد.
با رعایت اقدامات درمانی توصیه شده از سوی پزشک، از شدت علائم ناشی از آرتروز زانو کاسته می شود و کیفیت زندگی بیمار نیز بهبود خواهد یافت.
- زانو بند طبی
استفاده از زانو بند یا سایر ابزارهای حمایتی می تواند به تثبیت وضعیت زانو و کاهش فشار وارد شده به مفصل کمک کند. این ابزارها زمانی مناسب هستند که شما احساس ضعف و لرزش در زانوی خود داشته باشید.
امروزه انواع مختلفی از آتل ها و ابزارهای حمایتی زانو وجود دارد.
موثرترین تکنیک استفاده شده در این ابزارها روشی است که فشار وارد شده به زانو را در بین عضلات پخش می کند و به این ترتیب از فشار وارد شده به محل آرتروز زانو می کاهد و درد بیمار را بطور چشمگیر کاهش می دهد.
سایر ابزارهای موجود در این بخش می تواند حمایت بیشتری را از زانو داشته باشد.
به هر حال نباید این ابزارها به تنهایی برای درمان آرتروز زانو استفاده شود، بلکه لازم است این درمان به همراه سایر درمان های موجود برای دستیابی به بهترین نتایج مورد توجه قرار گیرد.
- فیزیوتراپی
درمان فیزیوتراپی آرتروز زانو و ورزش زانودرد به منظور بهبود علائم بیماری (برای مثال درد، التهاب، و خشکی زانو) انجام می شود و شما در طول یک یا چند جلسه اول فیزیوتراپی بهبود مشخص را در وضعیت بیماری خود احساس خواهید کرد.
هدف های اصلی فیزیوتراپی برای آرتروز زانو به شرح زیر هستند:
- کاهش درد و التهاب زانو
- عادی کردن دامنه حرکتی مفصل زانو
- تقویت زانو به خصوص ماهیچه چهار سر ران و عضله عقب ران
- تقویت اندام های تحتانی مثل مفصل ران، زانوها و عضلات لگن خاصره
- بهبود موقعیت و عملکرد کاسه زانو
- عادی کردن طول عضلات
- بهبود چالاکی، تعادل، و احساس فرد
- بهبود تکنیک و نحوه راه رفتن و بلند شدن فرد از روی زمین
توصیه‌هایی برای مبتلایان به آرتروز زانو
توضیه‌های زیر می‌تواند به مبتلایان به آرتروز زانو کمک نماید.
- از انجام دادن حرکات شدید، ناگهانی و غیر معمول زانو خودداری کنید.
- افراد مسن (به ویژه مبتلا به آرتروز زانو) باید از نشستن در وضعیت هایی که نیاز به خم کردن زانو دارد، نظیر چهار زانو و دو زانو نشستن، خودداری کنند. به
- این افراد توصیه میشود حتی الامکان روی زانو ننشینند، و برای نشستن از مبل یا صندلی راحتی استفاده کنند.
- افراد مبتلا به این درد، باید هنگام بلند شدن از صندلی، ابتدا دست‌های خود را روی دسته‌های صندلی قرار دهند، و خود را کمی به سمت جلو بکشند، بعد با فشار دست‌ها از روی صندلی بلند شوند.
- روزانه حداقل ۳۰ دقیقه پیاده روی کنند.
- حتی الامکان کمتر از پلکان بالا و پایین روند، اما در صورت نیاز به ویژه زمانی که درد زانو شدت پیدا کرده از پهلو، از پله‌ها پایین یا بالا بروند.
- استفاده از سطوح شیب‌دار به جای پلکان به همه افراد به ویژه مبتلایان به درد زانو توصیه میشود.
- در مواردی که آرتروز بسیار پیشرفت کرده است، بیماران مبتلا باید پشت میز، نماز بخوانند. به این ترتیب که هنگام سجده، روی صندلی بنشینند و پیشانی خود را روی میزی که مهر روی آن است قرار دهند.
- ممکن است تغییر ناگهانی نوع فعالیت‌های روزمره، به زانو آسیب برساند. لذا بهتر است، این تغییرات یکباره صورت نگیرد.
- همواره باید از کفشهای خوب و با اندازه مناسب استفاده کرد. از پوشیدن کفش ها، صندل‌ها و دمپایی‌هایی که کف لغزنده دارند، خودداری شود.
- از پوشیدن کفشهای سفت و خشک اجتناب شود . این کفش‌ها، مانع انجام حرکات طبیعی مچ پا می‌شوند و زانوها را در معرض فشار ثانویه و شدید قرار می دهند.
- ما باید با انجام حرکت درمانی، ماساژ، آب درمانی، حمام با آب دریا، درمان با آفتاب، مصرف نمک‌های معدنی از گسترش این بیماری جلوگیری کنیم.