آناتومی ستون فقرات
ستون فقرات شما از ۲۴ استخوان که مهره نامیده می‌شوند و روی هم قرار گرفته‌اند، تشکیل شده است. این استخوان‌ها با اتصال به یکدیگر یک کانال محافظ برای نخاع ایجاد می‌کنند.
ناحیه پایینی کمر یا ناحیه لامبر از ۵ مهره تشکیل شده است. به این قسمت ستون فقرات، ناحیه لامبر گفته می‌شود.
سایر قسمت‌های ستون فقرات شما شامل موارد زیر است:
ریسمان نخاعی و اعصاب. این «کابل‌های الکتریکی» از کانال نخاعی شما عبور می‌کنند و باعث انتقال پیام‌های بین مغز و عضلات شما می‌شوند. ریشه‌های عصبی از طریق روزنه‌هایی در ستون مهره‌ها از نخاع خارج شده و انشعاب پیدا می‌کنند.
دیسک‌های بین مهره‌ای. در میان مهره‌های ستون فقرات شما، دیسک‌های بین مهره‌ای انعطاف پذیری وجود دارد. این دیسک‌ها صاف و مدور هستند و ضخامت آن‌ها در حدود نیم اینچ است.
دیسک‌های بین مهره‌ای در هنگام راه رفتن یا دویدن شما، به عنوان جاذب شوک و ضربه عمل می‌کنند. این دیسک‌ها از دو جزء تشکیل شده‌اند:
- آنولوس فیبروزوس: که حلقه خارجی سخت و انعطاف پذیر دیسک است.
- هسته پالپوزوس: که مرکز نرم و ژله‌ای دیسک است.
دیسک کمر چیست؟
به بالشتک ژله‌ای بین هر دو مهره دیسک گفته می‌شود که ضخامت بین ۳ تا ۹ میلی متر دارد. ساختار دیسک محتوی آب، کلاژن و پروتئین است.
هر دیسک بین مهره‌ای کمری شامل قسمت ژل خمیری در وسط و حلقه کلاژن در اطراف است. تنها حلقه‌های بیرونی‌تر حاوی رگ‌های خونی هستند، به همین دلیل بخش اعظم دیسک ذاتا از ترمیم کمتری برخوردار است.
وظیفه دیسک بین مهره‌ای ایجاد فاصله بین مهره‌ها و جذب و انتقال بارها در ستون مهره‌ای است. شاید سوال پیش بیاید چرا باید مهره‌ها از هم فاصله داشته باشند؟ این فضا عبور مناسب ریشه‌های عصبی که از نخاع بیرون می‌آیند را میسر می‌سازد و همچنین این فاصله، توانایی مهره‌ها را برای چرخش به جلو و عقب را فراهم می‌سازد.
بیرون زدگی دیسک کمر (Herniated Disc)
بیرون زدگی دیسک کمر یک نوع نسبتاً شایع بدتر شدن ستون فقرات است و اغلب با سایش و پارگی مربوط به افزایش سن در ناحیه ستون فقرات همراه است؛ اگرچه آسیب و سایر ضربه‌ها نیز می‌توانند به دیسک‌ها آسیب برسانند. این بیماری شرایطی را توصیف می‌کند که آسیب به دیسک باعث بیرون زدگی یا برجستگی آن به سمت خارج یا فتق شود، در نتیجه تماس با اعصاب نخاعی مجاور هنگام خروج از کانال نخاع، باعث درد و ناراحتی می‌شود.
گزینه‌های زیادی برای درمان بیرون زدگی دیسک کمر وجود دارد که به محل (قسمت فوقانی یا پایین کمر) و شدت (خفیف تا شدید) دیسک آسیب دیده و علائمی که تجربه می‌کنید بستگی دارد. به محض اینکه تشخیص شما از بیرون زدگی دیسک کمر از طریق تصاویر پزشکی تأیید شد – به طور معمول یا با ام آر آی یا سی تی اسکن به احتمال زیاد پزشک شما یک طرح درمانی محافظه کارانه برای مدیریت علائم طی چند ماه آینده تجویز می‌کند.
دلایل شایع بیرون زدگی دیسک کمر
بیرون زدگی دیسک کمر بیشتر در قسمت گردن و بخش پایین کمر ایجاد می‌شود. در قسمت پایین کمر، امکان دارد دیسک‌ها در اثر ساییدگی یا سانحه دچار آسیب‌دیدگی شوند. عوامل موثر در بروز بیرون زدگی دیسک کمر عبارتند از:
- سن: بیرون زدگی دیسک کمر در بیشتر موارد در افراد بین 30 تا 50 ساله و در اثر تخریب ناشی از افزایش سن ایجاد می‌شود. احتمال بروز این عارضه پس از 50 سالگی کاهش پیدا می‌کند.
- اضافه‌وزن: اضافه‌وزن سبب افزایش فشار وارد بر دیسک‌ها می‌شود.
- شغل: شغل‌هایی که مستلزم انجام حرکات مکرر و سنگین (مانند بلند کردن، کشیدن، هل دادن اجسام سنگین و چرخش بدن) هستند سبب وارد شدن فشار بیش بیش از حد بر دیسک‌ها می‌شوند.
- عدم تحرک جسمانی: افراد کم‌تحرک بیشتر در معرض بیرون‌زدگی دیسک کمر هستند.
تشخیص بیرون زدگی دیسک کمر
این عارضه از طریق انجام معاینات فیزیکی و تهیه‌ی پیشینه‌ای کامل از بیماری، تشخیص داده می‌شود. معاینات فیزیکی شامل بررسی و تعیین اعصاب آسیب دیده خواهد بود. پزشک ممکن است از شما بپرسد که آیا بر ادرار یا مدفوع خود کنترل دارید یا خیر. و اگر مشکلی وجود داشته باشد ممکن است به دلیل بیرون زدگی دیسک در ستون فقراتِ قفسه سینه‌ای باشد که نخاع را تحت فشار قرار داده است. بنابراین پزشک ممکن است به منظور اطمینان از تشخیص، برای شما انجام یکی از روش‌های تصویربرداری امآرآی، ایکس‌ری و یا سی‌تی اسکن را توصیه کند.
-
ایکس ری (X-Ray)
پزشک ممکن است تصویربرداری ایکس‌ری را برای شما تجویز کند. هرچند تصاویر ایکس‌ری نمی‌توانند بیرون زدگی دیسک را نشان دهند اما می‌توانند اطلاعاتی درباره‌ی میزان آسیب‌دیدگی ستون فقرات در اختیار پزشک قرار دهند. تصویربرداری ایکس‌ری می‌تواند دیسکی که دچار رسوب کلسیم شده را نیز نشان دهد. حال اگر در تصویر قسمتی از دیسکی که دچار رسوب کلسیم شده است به سمت نخاع کشیده شده باشد، این می‌تواند نشانه‌ای از بیرون زدگی دیسک باشد.
-
ام آر آی (MRI)
معمول‌ترین روش برای تشخیص بیرون زدگی دیسک، تصویر برداری MRI می باشد. این تصویربرداری بدون درد بوده و تصویر حاصل از آن دقیق و با جزئیات می‌باشد. بنابراین (پس از ایکس‌ری) بهترین روش برای پی بردن به بیرون زدگی دیسک در ستون فقرات است.
-
میِلوگرافی به کمک سی‌تی اسکن (Myelogram with CT Scan)
ممکن است که مشکل موجود از طریق امآرآی و ایکس‌ری به طور کامل تشخیص داده نشود. در این صورت انجام تست‌های دیگری تجویز خواهند شد. معمولاً انجام تست میِلوگرافی همراه با سی‌تی اسکن، برای کامل شدن روند تشخیص ضروری است (میِلوگرافی نوعی تصویربرداری از ستون فقرات است که در آن ماده‌ی خاصی را در مایع مغزی-نخاعی تزریق کرده و تصویر برداری می‌کنند).