علت و درمان درد دنبالچه را بشناسید.

آناتومی دنبالچه

دنبالچه (Coccyx) یا استخوان دم (Tailbone) دورترین قسمت ستون فقرات در پستاندارانی است که دم ندارند، از جمله انساناست که از سه تا پنج مهره آخر ستون فقرات (معمولاً چهار) تشکیل شده است. در 20 سال اول زندگی در انسان، دنبالچه از مهره های دنبالچه ای جداگانه تشکیل شده است که سپس از 20 الی 30 سالگی با هم ترکیب می شوند و یک استخوان اسفنوئیدی را می سازند و شکل گیری آن کامل می شود که بیشتر به عنوان دنبالچه شناخته می شود.
بحثی بین متخصصان ستون فقرات و دیگران در مورد اینکه آیا دنبالچه بخشی مرتبط و مفید از آناتومی انسان است یا خیر وجود دارد. درد دنبالچه (Coccydynia) در افراد مختلف امکان دارد زیاد اتفاق بیوفتد. معمولاً در اثر ضربه ناشی از زمین خوردن آسیب می بیند و می تواند محل درد ایدیوپاتیک (غیرقابل توضیح) باشد، یعنی دردی که ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی علت آن را نمی دانند.

علایم درد دنبالچه

• درد در ناحیه ی دنبالچه
• وجود کبودی در اطراف ناحیه کوکسیکس (می‌تواند نشانه آسیب ناشی از ضربه باشد)
• درد عمیق و شدید در نواحی دنبالچه که موضعی است
• درد هنگام لمس دنبالچه
• اگر پس از نشستن‌های طولانی مدت، درد تشدید می‌شود
• تخلیه روده با درد همراه است
• درد در حین رابطه ی جنسی
• در صورتی که درد طولانی شود، افراد ممکن است دچار علایم افسردگی، اضطراب و اختلال خواب شوند.

دلایل بروز درد دنبالچه

علل مختلفی برای درد دنبالچه وجود دارد که برخی از آنها شایع تر است.

شایع ترین علت درد دنبالچه، تروما (ضربه) است. این ضربه می تواند به صورت محکم و مستقیم وارد شده و یا در نتیجه ی ضربات تکراری باشد.

• ضربه

  درد دنبالچه ممکن است به دنبال افتادن به سمت عقب بر روی باسن و یا به اشکال دیگری باشد که به استخوان و لیگامان ها آسیب برساند. شدت آسیب می تواند از یک کوفتگی استخوان تا شکستگی واضح دنبالچه متفاوت باشد.
  علاوه بر آن فعالیت هایی مانند اسب سواری یا دوچرخه سواری می تواند خطر ابتلا به درد دنبالچه را به دلیل ایجاد فشارهای مکرر یا تماس طولانی مدت در ناحیه ی نشیمنگاه، افزایش دهد. به همین دلیل نشستن ساده بر روی سطح سفت در طول رانندگی طولانی یا پروازهای هوایی و یا قطار ممکن است عامل درد دنبالچه باشد.
  از آنجا که استخوان دنبالچه محل اتصال تعداد زیادی از عضلات و لیگامان هاست، هرگونه ترومایی که باعث کشیدگی عضلات کف لگن شده یا التهاب لیگامانها می تواند منجر به درد دنبالچه شود.

• زایمان طبیعی

  زایمان طبیعی خصوصا زمانی که زایمان سخت بوده و با وسایل کمکی (فورسپس) انجام شده باشد، به دلیل فشار وارده بر ناحیه ی دنبالچه توسط سر بچه، می تواند عامل درد دنبالچه باشد.
  معمولا در این موارد، درد به دنبال کوفتگی استخوان یا کشیدگی تاندون بوده و در موارد کمی می تواند شکستگی استخوان دنبالچه رخ دهد.

• ساییدگی مفاصل

  مانند سایر مفاصل بدن، با افزایش سن و یا حرکات تکراری، ساییدگی مفاصل در استخوان دنبالچه که آرتروز نامیده می شود، می تواند رخ دهد.

• استخوان دنبالچه با شکل های خاص

  همانطور که قبلا اشاره شد هر فرد میتواند تعداد متفاوتی استخوان دنبالچه داشته باشد. افرادی که تعداد استخوان بیشتری داشته باشند در معرض خطر بیشتری قرار دارند. علاوه بر این برخی افراد یک خار استخوانی (اسپور) دارند که در انتهای دنبالچه قرار گرفته است. این خار استخوانی می تواند محل نشیمنگاه را در حین نشستن آزار دهد.

• درد اعصاب

  یک کلافه ای از عصب ها به نام گانگلیون ایمپار در قسمت جلویی و بالایی استخوان دنبالچه قرار گرفته اند. فعالیت بیش از حد و یا تحریک این عصب ها ممکن است منجر به درد مزمن دنبالچه شود.

• اسپاسم عضلات کف لگن

  از آنجا که استخوان دنبالچه محلی برای اتصال لایه ی عمقی عضلات کف لگن (که لواتور آنی نامیده می شوند) می باشد؛ اسپاسم عضلات و تحریک آنها می تواند درد ایجاد کند که اغلب در ناحیه ی دنبالچه و کمی بالاتر از مقعد احساس می شود.

• سرطان

  در موارد نادر، تومورهای بدخیم که به استخوان دنبالچه دست اندازی (متاستاز) می کنند (مانند سرطان های پروستات، تخمدان، دهانه رحم و یا روده ی بزرگ) می تواند منشا درد دنبالچه باشد. نادرتر از موارد قبل، خود استخوان دنبالچه هم ممکن است به صورت اولیه دچار نوعی سرطان استخوانی شود.

• عفونت

  عفونت های حوالی ناحیه ی دنبالچه مانند کیست پیلونیدال می تواند منجر به تورم و درد بر روی دنبالچه و همچنین همراه با قرمزی، گرمی و خروج ترشحات چرکی باشد.

عواملی که باعث تشدید ابتلا به درد دنبالچه می شوند

درد دنبالچه استخوان به طور کلی در زنان نسبت به مردان بیشتر شایع است ولی به طور کل بعضی عوامل باعث افزایش ریسک ابتلا به آن خواهد شد.

• وزن بالا

  چاقی باعث ایجاد اختلال در حرکت استخوان‌های لگن می‌شود. گاهی این فشار مداوم، سبب درد دنبالچه خواهد شد. بررسی‌ها نشان داده است در صورتی که شاخص توده بدنی (BMI) در زنان بیش از 27.4 و در مردان بیش از 29.4 در مردان، خطر ابتلا به کوکسیدینیا بیشتر خواهد بود.

• وزن بسیار کم

  لاغری زیاد هم یکی از دلایل ابتلا به کوکسیدینیا است. در این شرایط به علت نبودن چربی کافی در باسن استخوان دنبالچه بیشتر در معرض صدمه دیدن خواهد بود.

• جنسیت

  به دلیل بزرگتر بودن زاویه لگن و همچنین ضربه به دنبالچه در حین زایمان، زنان بیشتر در معرض ابتلا به کوکسیدینیا قرار دارند.

• سن

  در سالخوردگی، دیسک‌های کوچک غضروف (یک بافت مقاوم و انعطاف پذیر) که به نگه داشتن استخوان دنبالچه در جای خود کمک می‌کند، فرسوده می‌شوند و استخوان‌هایی که استخوان دنبالچه را تشکیل می‌دهند محکم‌تر در جای خود قرار می‌گیرند. همین مساله می‌تواند استرس بیشتری را به دنبالچه وارد کرده و منجر به درد شود.

تشخیص علت درد دنبالچه

پزشک، درد دنبالچه را با گرفتن تاریخچه کامل پزشکی بیمار و انجام یک معاینه فیزیکی تشخیص می‌دهد.
معمولاً از آزمایش‌های تشخیصی مانند گرفتن عکس رادیولوژی و ام‌آر‌آی نیز برای رد سایر علت‌هایی که می‌توانند عامل درد باشند استفاده می‌شود.

معاینه فیزیکی

معاینه فیزیکی کامل برای عارضه درمان درد استخوان دنبالچه شامل موارد زیر خواهد بود:

• معاینه لگن و مقعد برای بررسی وجود توده یا توموری که می‌تواند دلیل درد باشد
• لمس دنبالچه برای بررسی وجود حساسیت به لمس

معمولاً قابل توجه‌ترین یافته در معاینه، حساسیت به لمس موضعی است که با لمس دنبالچه مشخص می‌شود. اگر دنبالچه نسبت به لمس حساس نباشد، درد این ناحیه ناشی از مشکل ساختاری دیگری مانند فتق ديسك بين مهره‌اي لومبوساكرال یا بیماری تخریب کننده دیسک خواهد بود.

آزمایش‌های تشخیصی

• گرفتن عکس رادیولوژی از ساکروم و دنبالچه برای رد این احتمال بعید که یک شکستگی آشکار یا یک تومور بزرگ باعث بروز ناراحتی شده باشد.
• اسکن ام‌آرآی برای رد وجود عفونت یا تومور ستون فقرات به عنوان دلیل درد.

از آنجا که اسکن استخوان و سی‌تی‌اسکن اطلاعات ناچیزی فراهم می‌کنند، به طور کلی از آن‌ها استفاده نمی‌شود. معمولاً نتیجه تمام آزمایش‌های تصویربرداری منفی است.

درمان درد استخوان دنبالچه

به خاطر داشته باشید که ممکن است کبودی استخوان دنبالچه چند روز یا چند هفته پس از آسیب دیدگی بهبود پیدا کند این در حالی است که حدود ۴ تا ۶ در هفته طول می‌کشد تا شکستگی استخوان دنبالچه بهبود یابد. به طور کلی شما باید بتوانید پس از بهبودی مجدداً فعالیت‌های روزمره خود را آغاز کنید. توانایی انجام فعالیت‌های جسمانی و ورزشی به نوع ورزش مورد نظر شما بستگی دارد اما آنچه اهمیت بسیار زیادی دارد این است که باید بتوانید بدون احساس درد بنشینید، راه بروید و به سمت جلو خم شوید.

• مصرف دارو

  پزشک می‌‌تواند برای کاهش درد و التهاب دنبالچه به بیمار داروی خوراکی یا موضعی غیر استروئیدی ضد التهاب بدهد. در صورتی که علیرغم مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب و انجام روش‌های درمانی مراقبتی سطح درد شما کاهش نیابد باید فورا به پزشک مراجعه کنید. در این حالت پزشک یا داروی مسکن قوی برای شما تجویز می‌کند یا آنکه استروئید را به درون مفصل یا رباط‌های مجاور سارکوم و استخوان دنبالچه تزریق می‌‌کند تا سطح درد شدید این ناحیه کنترل شود. گاهی اوقات بلوک عصب می‌‌تواند به رفع درد شدید این ناحیه کمک کند. در صورتی که عفونت عامل بروز درد در ناحیه دنبالچه باشد مصرف آنتی بیوتیک یا جراحی این ناحیه برای تخلیه آبسه و ترشحات عفونی ضروری خواهد بود.

• تزریق استروئید

  تزریق استروئید در اطراف استخوان دنبالچه می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. گاهی اوقات تزریق استروئید به همراه داروی بیحس کننده موضعی انجام می‌‌شود تا سطح اثرگذاری آن افزایش پیدا کند این تزریق می‌تواند به رفع علائم و نشانه‌های درد دنبالچه کمک کند اما تنها مشکلی که در این روش وجود دارد این است که میزان اثرگذاری آن فقط چند هفته است. تزریق دارو نمی‌تواند به درمان مشکل ایجاد شده کمک کند و تزریق بیش از حد باعث آسیب دیدگی استخوان دنبالچه و قسمت پایین کمر می‌شود به همین دلیل فقط باید ثانیه یا دوبار به تزریق دارو در دنبالچه بپردازید.

• بلوک عصب

  تزریق داروی بی‌حس‌ کننده به درون اعصابی که به استخوان دنبالچه متصل هستند به کاهش سطح سیگنال‌های درد کمک می‌کند. میزان اثرگذاری تزریق استروئید فقط چند هفته یا چند ماه باقی خواهد ماند اما بلوک است برخلاف تزریق استروئید یک روش این است که می‌توانید چندین بار به انجام این روش بپردازید.

• انجام عمل جراحی

  انجام عمل جراحی برای درمان درد دنبالچه فقط زمان پیشنهاد می‌شود که هیچ یک از روش‌های درمانی بالا نتوانسته باشد به کاهش درد بیمار کمک کند. پزشک در جراحی دنبالچه قسمتی از استخوان دنبالچه را خارج می‌کند اما گاهی اوقات برداشتن آن به طور کامل ضروری خواهد بود. جراحی دنبالچه تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. پس از جراحی اکثر افراد متوجه می‌شوند که سطح درد آنها به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کرده است اما ممکن است این امر فقط چند ماه طول بکشد و برخی از بیماران مجدداً دچار درد و ناراحتی شوند. معمولاً دوران بهبود پس از جراحی دنبالچه طولانی است و گاهی اوقات حدود چند ماه تا یکسال طول می‌کشد.