کیست بیکر (Baker’s cyst) یا کیست پشت زانو برآمدگی است که بر اثر تجمع سینوویال (مایع مفصلی) در قسمت پشت کپسول مفصلی زانو (ناحیه پوپلیتئال Popliteal area) ایجاد می شود، که به آن کیست پوپلیته یا پوپلیتئال هم می گویند.
نوعی کیست پر از مایع است که سبب ایجاد یک برجستگی و احساس تنگی در پشت زانو می‌شود.
درد ناشی از این کیست می‌تواند در حین فعالیت یا هنگامی که زانویتان را بطور کامل خم می‌کنید یا می‌کشید، شدیدتر شود.
کیست بیکر یک بورسای بزرگ شده است که به طور معمول بین سر میانی عضله دوقلو و عضله نیم غشایی، به نام رباط پوپلیتی واقع شده است.
در رفتگی مفصل زانو ممکن است بورسای (کیسه) عضله دوقلو و عضله نیم غشایی را با مایع سینوویال پر کند و اگر جریان مایع توسط یک مکانیسم یک طرفه بسته شود، بورسای (کیسه) عضله دوقلو و عضله نیم غشایی بزرگ می‌شود و باعث ایجاد حفره‌ای شبه پوستی می‌شود که به آن کیست بیکر گفته می‌شود.
کیست بیکر (ورم پشت زانو) معمولا به دلیل آرتروز زانو و یا پارگی منیسک زانو بوجود می آید.کیست بیکر در کودکان نیاز به درمان ندارد.
این کیست ها می توانند باعث درد در خلف زانو و محدودیت در انتهای خم کردن حرکات زانو شوند.
مشکلات شدید ایجاد شده در اثر کیست زانو معمولا نادر هستند، با این حال برخی از عوارض عدم درمان کیست بیکر شامل افزایش درد و اندازه کیست ، پارگی کیست بیکر می باشند.
دو راه برای تشکیل کیست بیکر وجود دارد:
- کیست بیکر اولیه
ممکن است کیست بیکر پشت مفصل زانوی سالم تشکیل شود. این نوع کیست، اصطلاحا کیست بیکر اولیه نام دارد و عمدتا شاهد بروز آن در افراد جوان و کودکان هستیم.
به نظر می رسد که در این کیست، ارتباطی میان مفصل زانو و بورس پشت زانو وجود دارد. این بدین معناست که مایع سینوویال از داخل مفصل به بورس می رسد و کیست تشکیل می شود.
- کیست بیکر ثانویه
گاهی در صورت وجود مشکلاتی از قبیل آرتریت و یا پارگی منیسک، کیستی پشت زانو تشکیل می شود که کیست بیکر ثانویه نام دارد که میزان شیوع این کیست بیشتر است.
در کیست بیکر ثانویه، اختلال موجود در زانو منجر به تولید بیش از حد مایع سینوویال در مفصل می شود.
در نتیجه، فشار داخل زانو نیز بیشتر خواهد شد. در چنین شرایطی، کپسول از قسمت پشت زانو بیرون می زند و کیست بیکر مملوء از مایع سینوویال تشکیل خواهد شد.
علائم کیست بیکر چیست؟
کیست بیکر ممکن است دردناک نباشد و در برخی موارد ممکن است شخص اصلا متوجه وجود کیست نشود.
اما در صورتی که علائم کیست بیکر بروز کنند، شامل موارد زیر می‌شوند:
- درد خفیف تا شدید
- خشکی و بی حرکتی زانو
- محدودیت حرکتی زانو
- برآمدگی در پشت زانو
- کبودی زانو و ساق پا
- پارگی کیست
علل بروز عارضه کیست بیکر
مایع درون مفصل، به زانو کمک می‌کند تا زانو به نرمی حرکت کند. کیست بیکر زمانی ایجاد می‌شود که میزان این مایع زیاد شود.
مایع اضافی مفصل، به پشت زانو هل داده می‌شود.
دلایلی که این مایع اضافی ممکن است بر اثر آنها به وجود آید عبارتند از:
- آرتروز یا استئوآرتریت شایع‌ترین نوع بیماری است که به همراه کیست بیکر دیده می‌شود.
- پارگی غضروف نظیر پارگی مینیسک زانو
- آسیب‌دیدگی یا تصادف
- وجود عفونت در مفصل
بروز کیست پشت زانو در کودکان ممکن است به علت بیماری بورس باشد. بورس کیسه کوچک حاوی مایع است که در میان استخوان و بافت نرم ایجاد می‌شود.
خطر ایجاد کیست بیکر چیست؟
کیست بیکر معمولا در افراد نه تنها مشکلات جدی، بلکه علائم معمول را نیز بروز نمی‌دهد بنابراین مشکلی جدی به حساب نمی‌آیند.
ساختار توده‌ای کیست بیکر گاهی این تصور را در افراد ایجاد می‌کند که این کیست می‌تواند در نهایت به سرطان منجر شود؛
تا امروز مدارکی برای تایید این نظر وجود ندارد و مطالعات نشان می‌دهند که کیست بیکر به سرطان تبدیل نمی‌شود.
با این حال کیست بیکر در موارد نادری ممکن است موجب ایجاد مشکلات دیگری در پای فرد شود.
اگر کیست بیکر بزرگ شود ممکن است موجب قرمزی و ورم زانو و اطراف آن گردد.
پارگی کیست بیکر می‌تواند گرما، درد و قرمزی در محل ساق پا شود. علائم کیست بیکر ممکن است شبیه زمانی باشد که عروق به دلیل لخته‌ی خون دچار انسداد می‌شوند.
بنابراین برای اطلاع از وضعیت دقیق پا و علت ایجاد علائم لازم است تا تصویربرداری از پا صورت بگیرد. این تصویربرداری می‌تواند پزشک را از وجود یا نبود لخته‌ی خون آگاه سازد.
سایر مشکلاتی که کیست بیکر می‌تواند برای افراد ایجاد کند شامل موارد زیر هستند:
- پارگی کیست بیکر:
در این صورت مایع سینوویال به ساق پا وارد می‌شود و موجب درد شدید در زانو، ورم ساق پا و برخی موارد قرمزی ساق پا و احساس وجود جریانی مایع به سمت ساق پا می‌شود.
- به‌دام‌اندازی عصب تیبیال:
در صورتی که کیست بیکر با عصب تیبیال در تماس قرار بگیرد می‌تواند موجب انسداد این عصب شود. در این صورت علائمی چون بی‌حسی یا ایجاد درد قابل انتظار هستند.
این مشکل با تزریق استروئید یا آرتروسنتسیس قابل درمان است.
کیست بیکر احتمال آمبولیسم ریوی را افزایش میدهد: برخی مطالعات نشان می‌دهند که کیست بیکر می‌تواند موجب فشار سیاهرگ پس زانو (popliteal vein) شود.
فشردگی این سیاهرگ بطور غیرمستقیم موجب آمبولیسم ریوی می‌شود.
- انسداد عروق ساق پا:
این مسئله موجب درد و نرسیدن خون کافی به پا می‌شوند. این مسئله قابل درمان است و مشکلی جدی به حساب نمی‌آید.
- مشکل در حرکت پا و انگشتان:
در این حالت درد شدیدی در پا و انگشتان ایجاد شده و مشکلاتی در حرکت آنها به وجود می‌آید.
در این حالت نیاز به مراجعه‌ی اورژانسی به پزشک و جراحی در سریع‌ترین زمان ممکن وجود خواهد داشت.
اگر این مشکل به موقع درمان نشود می‌تواند موجب ایجاد نقص دائمی در عضلات شود.
روش های جلوگیری از ابتلا به کیست بیکر چیست؟
بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا کیست بیکر، جلوگیری از آسیب دیدگی زانو است. چند راه جلوگیری از آسیب به زانو عبارتند از:
- پوشیدن کفش مناسب.
- گرم کردن بدن قبل از ورزش و سرد کردن آن بعد از ورزش
- اجتناب از انجام فعالیت های سنگین بعد از آسیب دیدن زانو
چه افرادی بیشتر به کیست بیکر دچار می شوند؟
کیست بیکر یا کیست پشت زانو بیشتر در چنین افرادی دیده می شود:
کیست بیکر اغلب کودکان 4تا 7 سال و بالغین بین 35 تا 70 سال را درگیر می کند؛ البته این بیماری در بالغین، شایع‌تر از کودکان است.
همچنین در صورت داشتن مشکلات زمینه‌ای در زانو، احتمال اینکه یک فرد بالغ بالای 35 سال به کیست پشت زانو دچار شود؛ بیشتر است.
افراد مبتلا به آرتریت بیشتر از سایرین در معرض ابتدا به کیست پشت زانو هستند؛
تمام انواع آرتریت مانند استئوآرتریت (شایع‌ترین نوع)، آرتریت روماتوئید، آرتریت سوریاتیک و نقرس احتمال بالا رفتن مایع مفصلی و در نهایت کیست پشت زانو را افزایش میدهد
همچنین اگر مینیسک یا یکی از لیگامان‌های زانویتان پاره شده باشد یا مفصل زانویتان دچار عفونت شده باشد، ممکن است کیست بیکر بگیرید.
بیماران مبتلا به هموفیلی و لوپوس بیشتر از افراد معمولی در معرض التهاب و درد شدید در مفصل هستند.
تشخیص کیست بیکر یا کیست پشت زانو
پزشک در مورد علائم و سابقه بیماری، از شما سوالاتی می‌پرسد و برای یافتن یک توده نرم در پشت زانو معاینه بالینی انجام میدهد.
دامنه حرکت در هر دو زانو را بررسی و مقایسه می‌کند. همچنین امکان دارد متخصص، نور خاصی را بر روی ناحیه کیست بتاباند.
تاباندن نور می‌تواند نشان دهد که کیست بیکر پر از مایع می‌باشد. برای پی بردن به علت بیماری و اندازه کیست بیکر گاهی اوقات نیاز به انجام تصویربرداری از زانو می‌شود.
تصویربرداری به وسیله شیوه‌های زیر صورت می‌گیرد:
- التراسوند
- سی تی اسکن
- گرچه تصاویر اشعه ایکس (رادیوگرافی) توانایی نشان دادن وجود کیست را ندارند، اما امکان دارد برای تحقیق برافروختگی یا آرتروز ناحیه زانو، متخصص، انجام رادیوگرافی را نیز تجویز کند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی(MRI): تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی یا MRI، به پزشک اجازه میدهد تا موقعیت و اندازه کیست بیکر و ساختارهای احاطه کننده آن را درک کند.
هدف اصلی از این بررسی، تعیین میزان نزدیکی این کیست به فیبرهای عروقی و عصبی اطراف آن است.
درمان کیست پشت زانو بدون جراحی
گاهی اوقات کیست پشت زانو به صورت خود به خودی از بین می رود.
با این حال، در صورتی که کیست بزرگ بوده و سبب ایجاد درد شود، پزشک می تواند انجام درمان های زیر را پیشنهاد دهد:
- روش R.I.C.E
این حروف به معنای استراحت (Rest)، کمپرس سرد (ice)، بانداژ فشاری (compress) و بالاگرفتن زانو (elevation) هستند. به زانوی خود فشار وارد نکنید.
برای رفع التهاب از کمپرس سرد استفاده کند و برای اعمال فشار خفیف روی مفصل از بانداژ فشاری یا زانوبند کشی استفاده کنید.
در هر زمان که برایتان امکان دارد (خصوصا شب‌ها)، به حالتی بنشینید یا دراز بکشید که پای شما بالا باشد.
- گرمادرمانی و سرمادرمانی
استفاده از کمپرس سرد نیز یکی از روش‌های موثر درمان کیست پشت زانو درخانه است. کمپرس گرم نیز برای تشکین درد ناشی از کیست بیکر مفید است.
- مصرف دارو
پزشک می تواند یک داروی کورتیکوستروئید مانند کورتیزون را جهت کاهش التهاب به درون زانو تزریق کند.
این دارو با اینکه می تواند سبب تسکین درد شود اما همواره از بروز دوباره کیست پیشگیری نمی کند.
- تخلیه ترشحات (درناژ)
پزشک می تواند با استفاده از یک سوزن مایع را از مفصل زانوی فرد خارج کند. این فرایند آسپیراسیون با سوزن نامیده شده و اغلب تحت هدایت سونوگرافی انجام می شود.
- فیزیوتراپی کیست پشت زانو
قرار دادن یخ، استفاده از باند فشاری و چوب زیر بغل می توانند به کاهش درد و تورم کمک کنند.
تمرینات آرام محدوده حرکتی و تمرینات قدرتی برای عضلات اطراف زانو نیز می توانند به کاهش علائم و حفظ فعالیت زانو کمک کنند.
- تزریق کورتیزون (استروئید)
تزریق کورتیزون گاهی پس از تخلیه مایع استفاده می‌شود تا درد و التهاب ناشی از کیست را کاهش دهد. البته این روش باعث جلوگیری از تشکیل مجدد کیست نخواهد شد.
- زانوبند
استفاده از زانوبند برای زانویی که مبتلابه کیست پشت زانو است باعث حمایت از زانو و محدود کردن حرکات زانو می‌شود استفاده از زانوبند به‌خصوص برای افرادی توصیه می‌شود که جراحی انجام داده‌اند.
زانوبند باید تنگ باشد و به زانو بچسبد اما اگر بیش‌ازحد تنگ باشد باعث احساس خارش، تورم یا بی‌حسی پا در قسمت زیر زانو می‌شود.
درمان جراحی کیست بیکر
درمان جراحی کیست پشت زانو به ندرت مورد نیاز است. با این حال، جراحی زمانی توصیه می شود که بیمار علائم دردناکی دارد و با درمان غیرجراحی تسکین نمی یابد یا کیست پس از تخلیه مجددا عود می کند.
- آرتروسکوپی:
در این روش، تحت بیهوشی پزشک برش های کوچکی ایجاد می کند، سپس یک دوربین کوچک به نام آرتروسکوپ را در مفصل زانو قرار می دهد.
دوربین تصاویر را روی صفحه نمایش نشان می دهد و پزشک از این تصاویر برای هدایت ابزار جراحی مینیاتوری استفاده می کند.
آرتروسکوپی زانو برای درمان بیماری های داخل زانو، از جمله پارگی های مینیسک که ممکن است باعث ایجاد کیست بیکر شوند، استفاده می شود.
درمان کیست پشت زانو تصویر مقابل، یک دوربین و ابزارهایی را نشان می دهد که از طریق برش هایی در زانو وارد شده اند.
برش: در مورد کیست های بزرگ یا کیست هایی که باعث بروز مشکلات عصبی و عروقی می شوند، پزشک یک عمل جراحی باز را برای برداشتن کل کیست انجام می دهد.
ورزش‌های مخصوص درمان کیست پشت زانو
برای کمک به ریکاوری و بهبودی کیست بیکر می‌توان به روش‌های مختلفی موجب کشش عضلات همسترینگ شد.
در ادامه با سه مورد از بهترین حرکات مناسب برای این منظور آشنا می‌شویم که بهترین نتایج را به دنبال دارند و انجام آنها بسیار ساده است:
کشش همسترینگ در حالت ایستاده
کشش همسترینگ در حالت خوابیده
کشش همسترینگ در حالت نشسته
