سندروم پای بی‌قرار چیست و درمان آن

سندرم پای بی‌قرار (RLS) یا ویلیس-اکبوم به‌عنوان یک اختلال خواب طبقه‌بندی می‌شود چرا که علائم آن در زمان استراحت و یا تلاش برای خوابیدن ایجاد می‌شود.
این بیماری همچنین یک اختلال حرکتی است چرا که برای رفع علائم آن فرد مجبور است پاهای خود را تکان دهد.
سندرم پای بی‌قرار یک اختلال حسی عصبی نیز هست زیرا با علائمی شناخته می‌شود که از درون خود مغز ایجاد شده است.

دامنه بیماری سندرم پای بی‌قرار از حالت متوسط تا شدید بدون درمان که باعث کاهش ۲۰ درصدی کارایی بدن و افزایش احتمال ابتلاء به افسردگی و اضطراب می‌شود متفاوت است.

شیوع سندرم پای بی‌قرار

بین ۵ تا ۱۵ درصد از مردم ایالات متحده به سندروم پاهای بی‌قرار مبتلا هستند. شیوع این اختلال با افزایش سن رابطه‌ای مستقیم دارد. سندروم پاهای بی‌قرار بیشتر در میان زنان شایع است.

یک بررسی انجام شده در این خصوص نشان داد که سندروم پاهای بی‌قرار عامل یک سوم اختلال بی خوابی در افراد بالای ۶۰ سال است.

کودکان هم می‌توانند به سندروم پاهای بی‌قرار گرفتار شوند که این پدیده در بسیاری از موارد با بیش فعالی یا «درد ناشی از رشد» اشتباه گرفته می‌شود.
یکی از دلایل این بیماری، عدم خونرسانی کافی به عصب می‌باشد و در مواقع ثابت بودن اندام یا قرارگیری در وضعیت نامناسب نیز ایجاد می‌شود.

انواع سندرم پای بی‌قرار

دو نوع اصلی سندرم پای بی‌قرار عبارت است از: سندرم پای بی‌قرار اولیه یا ایدیوپاتیک (idiopathic، با علت ناشناخته) و سندرم پای بی‌قرار ثانویه.

سندرم پای بی‌قرار اولیه یا ایدیوپاتیک

در سندرم پای بی‌قرار اولیه یا ایدیوپاتیک، علت بروز بیماری مشخص نیست.

سندرم پای بی‌قرار ایدیوپاتیک رایج‌ترین نوع این بیماری است و ویژگی‌های زیر را دارد:

• معمولا قبل از سن ۴۰ سالگی شروع می‌شود.
• گاهی در دوران کودکی شروع می‌شود.
• گاهی علت آن ژنتیکی است.
• وقتی سندرم پای بیقرار شروع می‌شود، معمولا تا آخر عمر ادامه پیدا می‌کند.

گاهی این علائم پراکنده است یا به‌تدریج بدتر شده و با گذشت زمان شایع‌تر می‌شود. در موارد خفیف ممکن است که فرد برای مدتی طولانی هیچ علائمی نداشته باشد.

سندرم پای بی‌قرار ثانویه

دیابت از بیماری هایی که موجب ابتلا به سندروم پای بی‌قرار می شود

اختلال ثانویه، اختلالی است که توسط بیماری یا شرایط پزشکی دیگری ایجاد می‌شود. سندرم پای بی‌قرار ثانویه معمولا پس از سن ۴۵ سالگی شروع می‌شود و ارثی نیست.

این انواع سندرم پای بی‌قرار کاملا متفاوت هستند، زیرا:

• شروع آنها ناگهانی است.
• علائم معمولا با گذشت زمان بدتر نمی‌شود.
• ممکن است که علائم شدیدتر باشد.
• این بیماری با بارداری نیز مرتبط است و حدود ۲۰٪ از زنان درطول سه‌ماهه‌ی آخر دوره‌ی بارداری خود دچار سندرم پای بیقرار می‌شوند. البته دلایل این ارتباط روشن نیست.

علت سندرم پای بی‌قرار (RLS) چیست؟

دوپامین برای تولید فعالیت و حرکت عضلانی هدفمند مورد نیاز است. اختلال در این مسیرها به طور مکرر منجر به حرکات غیرارادی می‌شود.
علی رغم توجه ویژه‌ای که به علت ژنتیکی سندرم پای بی‌قرار (RLS) می شود، بسیاری از بیمارانی که به RLS مبتلا هستند الگوی ژنتیکی قابل شناسایی ندارند.

شایع ترین علت ایجاد سندرم پای بی‌قرار ارتباط آن با کمبود آهن در بدن ، نارسایی کلیه، نوروپاتی، آسیب شناسی نخاع، بارداری، (ام اس MS) و احتمالاً بیماری پارکینسون و لرزش است.

بطور کلی می توان علل سندرم پای بی‌قرار را می توان در عوامل زیر خلاصه کرد؛

• مرحله نهایی بیماری کلیه و همودیالیز
• کمبود آهن
• بارداری، به خصوص در سه ماهه آخر در بیشتر موارد علائم معمولاً طی 4 هفته پس از زایمان از بین میروند.
• داروهای خاص؛ مانند داروهای ضد تهوع و استفراغ (به عنوان مثال پروکلرپرازین یا متوکلوپرامید)، داروهای ضد روان پریشی (به عنوان مثال، مشتقات هالوپریدول یا فنوتیازین)،
• داروهای ضد افسردگی؛ که باعث افزایش سروتونین می‌شوند (به عنوان مثال، فلوکستین یا سرترالین) و برخی از داروهای ضد
• سرماخوردگی و آلرژی. آنتی هیستامین‌های قدیمی (به عنوان مثال، دیفن هیدرامین)
• کمبود خواب و بطور کلی اختلالات خواب مانند آپنه خواب نیز ممکن است علائم را در برخی افراد تشدید یا تحریک کند
• نوروپاتی (آسیب به اعصاب محیطی)
• مصرف بیش از حد الکل، نیکوتین و کافئین

علائم سندروم پای بی‌قرار

سندرم پای بی‌قرار باعث بروز علائمی در فرد می شود از جمله:

• حالت گزگز و مورمور
• سوزن سوزن شدن
• حالت گر گرفتگی و داغی
• احساس درد و داشتن نبض در پاها
• حس خارش یا کشیده شدن در پاها
• داشتن علائم در بازوها و به‌ندرت در سر و سینه
• داشتن علائم در هر دو پا و گاهی فقط در یک سمت بدن

داشتن این علائم در هنگام خواب به شکل‌های متفاوتی بروز می‌کند.
در این افراد علائم معمولاً نزدیک صبح کمتر می‌شود و بیمار می‌تواند نزدیک صبح راحت‌تر بخوابد. RLS می‌تواند باعث تأخیر در به خواب رفتن و اختلال در عملکرد روزانه شود.
در موارد شدید علائم RLS، یش از دو بار در هفته رخ می‌دهد و منجر به وقفه‌های شدید خواب و اختلال در عملکرد روزانه می‌شود.

ازآنجایی‌که حرکت پاها علائم RLS را کم می‌کند، اغلب مبتلایان پاها را در حرکت می‌گذارند.

از حرکات کف پا تا تکان کامل پا و از این پهلو به آن پهلو شدن در رختخواب همه برای کم‌کردن شدت درد انجام می‌شود.

همچنین شدت علائم در روزهای مختلف و در بین افراد متفاوت است. معمولاً علائم بیماری یک یا دو بار در هفته رخ می‌دهند.

در مراحل اولیه ممکن است علائم برای یک هفته تا چند ماه دیده نشوند. البته به‌مرورزمان با بالا‌رفتن سن علائم تشدید می‌شوند.

محرک های سندرم پای بی‌قرار

نشستن یا استراحت از علل اصلی علائم سندرم پای بی قرار هستند. علاوه بر این ، برخی از ماده های غذایی می توانند علائم را بدتر کنند، از جمله:

الکل
کافئین
نیکوتین
داروها ، از جمله داروهای خاصی که برای درمان حالت تهوع ، سرماخوردگی و آلرژی و مشکلات بهداشت روان استفاده می شوند.

در صورت مصرف بیش از حد این مواد یا خورددن آنها در نزدیکی زمان خواب، می توانند بر ساختار خواب تأثیر منفی بگذارند.

تشخیص سندرم پاهای بی‌قرار

برای تشخیص این سندرم هیچ آزمایشی وجود ندارد.

معیارهای اساسی برای تشخیص RLS عبارتند از:

تحریک بیش از حد برای حرکت پاهای خود، به خصوص در کنار احساسات ناراحت کننده یا غیرمعمول.
این اضطرار هنگام استراحت افراد مبتلا شروع شده یا بدتر می شود.
همچنین این اضطرار هنگام حرکت، حال به صورت جزئی یا کاملاً از بین می رود، اما در زمان عصر شروع می شود یا بدتر می شود.
البته پزشک باید مطمئن شود که وضعیت دیگری مانند گرفتگی ساق پا، ورم مفاصل یا دردهای عضلانی باعث ایجاد علایم مشابه با این سندرم نشده است.

عوارض

همیشه این سوال برای مریض پیش می‌آید که آیا سندرم پای بی‌قرار خطرناک است؟
اگرچه سندرم پای بی‌قرار منجر به سایر بیماری‌های جدی نمی‌شود، علائم می‌توانند برای بیمار آزاردهنده تا ناتوان کننده باشند.

بسیاری از افراد مبتلا به سندرم پای بی‌قرار به سختی می توانند بخوابند یا اینکه به علت شدت علائم از خواب بیدار می‌شوند.

سندرم پای بی‌قرار شدید می تواند باعث اختلال قابل توجه در کیفیت زندگی شود و می تواند منجر به افسردگی شود.

بی خوابی ممکن است منجر به خواب آلودگی بیش از حد در طول روز شود.

داروهای گیاهی برای سندروم پاهای بی قرار

داروهای گیاهی و طبیعی زیر علائم سندروم پاهای بی‌قرار را تسکین می‌دهد:

عصاره شاه بلوط هندی: این ماده در طب سنتی برای رفع علائم واریس، مانند گرفتگی عضلات و خستگی و سنگینی پاها به کار برده می‌شود.

با برطرف شدن این علائم نیاز به تکان دادن پاها نیز کمتر می‌شود.

جینکوبیلوبا: این گیاه گردش خون و جریان خون را بهبود می‌دهد و باعث می‌شود که بعد از نشستن یا استراحت کردن طولانی مدت دچار علائم آزاردهنده نشوید.

درمان

بعضی برای درمان سندرم پای بی قرار باید سایر بیماری های مرتبط همچون کمبود آهن یا نوروپاتی محیطی را باید درمان نمود.

درمان کمبود آهن ممکن است با تجویز مکمل های آهن در ارتباط باشد.
با اینحال دقت نمایید که برای دریافت آهن باید قبل از آن سطح آهن خونتان را چک کرده و با تجویز پزشک اقدام به دریافت دارو نمایید.

اگر سندرم پای بی قرار در شما با هیچ بیماری دیگری مرتبط نباشد، برای درمان آن می‌بایست بر تغییرات سبک زندگی و یا درمان دارویی تمرکز نمایید.
درمان دارویی فقط با دستور پزشک مجاز بوده و بدون مراجعه به پزشک ممکن نیست.

• دارو درمانی

درمان دارویی شامل موارد زیر است:

• داروهایی که باعث افزایش دوپامین در مغز می شوند:

این داروها بر روی سطوح دوپامین در مغز تاثیر می گذارند که شامل روپیرینول، روتیگوتین، پرامیپکسول است و در موارد متوسط تا شدید سندرم پای بی قرار استفاده می شود.

عوارض جانبی آن شامل تهوع، سرگیجه و خستگی است. همچنین می توانند موجب خواب آلودگی و اختلال در ضربان قلب شوند.

• داروهای که بر روی کانال های کلسیمی تاثیر می گذارند: مانند گاباپنتین، گاباپنتین اناکاربیل و پرگابالین
• اپیوئیدها: داروهای نارکوتیک می توانند علائم خفیف تا شدید را ازبین ببرند اما اگر در دوزهای بالا استفاده شوند ممکن است فرد به آن وابسته شود.

برخی از نمونه های آن عبارتند از: کدئین، ترکیب اکسی کدون و استامینوفن، ترکیب هیدروکدون و استامینوفن.

• دارو های شل کننده عضلات یا خواب آور ها: به عنوان داروهای بنزودیازپین شناخته شده اند و موجب خواب بهتر در شب می شوند اما علائم سندرم پای بی قرار را برطرف نمی کنند.

همچنین موجب خواب آلودگی در روز می شوند. یک آرام بخش معمول برای سندرم پای بی قرار، کلونازپام است.
این دارو ها به طور کلی تنها در صورتی استفاده می شوند که درمان های دیگر موثر واقع نشده اند.

• طب سوزنی:

  یکی از درمان های موثر در سندروم پای بی قرار طب سوزنی است .

• درمان‌های غیر دارویی

درمان سندرم پای بی‌قرار فقط شامل درمان علائم می‌باشد. اگر بیماری خفیف یا متوسط باشد، برخی تغییرات جزئی در زندگی روزمره شما ممکن است کمک کند:
الگوی خواب مشخص

سعی کنید هر‌شب در یک ساعت مشخص بخوابید و هر روز در یک ساعت مشخص بیدار شوید.
برای داشتن خواب عمیق، کمی دیرتر به رختخواب رفتن و دیرتر بلند شدن می‌تواند کمک کند.

اتاق خواب خود را خنک، تاریک و راحت نگه دارید. تلویزیون و کامپیوتر را از اتاق خواب دور نگه دارید.

حداقل برای چند ساعت قبل از خواب از مصرف الکل، کافئین و نیکوتین خودداری کرده و آنها را محدود کنید. از خوردن وعده غذایی سنگین نزدیک به زمان خواب خودداری کنید.

درمان ها شامل مکمل های آهن، تغییر در سبک زندگی و مصرف دارو هستند. در صورتی که فریتین خون پایین (کمتر از ۵۰ نانو گرم بر میلی لیتر) باشد باید جهت شناسایی علت بیمار معاینه شود.

در این موارد امکان دارد فرد به خونریزی گوارشی یا ادراری دچار باشد.
از آن جایی که گوشت، تخم مرغ و دیگر پروتئین های حیوانی منابع اصلی آهن در رژیم غذایی هستند، افرادی که از مصرف این مواد اجتناب می کنند مستعد ابتلا به کمبود آهن هستند.

بیماران مبتلا به سندرم پای بی قرار که به کمبود فریتین نیز دچار هستند باید ۶۵ میلی گرم مکمل آهن را یک یا دو بار در روز با معده خالی به همراه یک لیوان آب پرتقال مصرف کنند.

این مقدار آهن در هر قرص ۳۰۰ میلی گرمی فروس سولفات وجود دارد.
ویتامین C موجود در آب پرتقال به جذب آهن کمک می کند. مکمل های آهن می توانند سبب ناراحتی های گوارشی همچون یبوست و درد شوند.
در صورت تجربه این مشکل باید با مقدار مصرف کمتر شروع کرده و به تدریج آن را تا سطح پیشنهادی افزایش داد.

در صورت مصرف مکمل آهن، جهت پیشگیری از بروز عوارض ناشی از مصرف بیش از حد آن باید سطح آهن خون را حداقل ۲ بار در سال سنجش کرد.

برخی افراد اجتناب از مصرف کافئین، نیکوتین و الکل را مفید دانسته و برخی دیگر با پرت شدن حواس به وسیله مطالعه یا موارد دیگر آرامش کسب می کنند.
البته، فعالیت های محرک ذهنی کمک چندانی در به خواب رفتن نمی کنند.

• نکاتی که در ادامه بیان میکنیم میتوانند کمک بزرگی برای شما باشند:

حمام و ماساژ:
حمام آب گرم و ماساژ پاها میتواند کمک بزرگی برای آرام کردن پاهای شما باشد.
کمپرس آب گرم و یا آب سرد: استفاده از کمپرس های آب گرم و سرد مفید بوده، بسته به اینکه کدام بیشتر بر شما تاثیر میگذارد از کمپرس سرد یا گرم استفاده نمایید.
استفاده از تکنیک های آرام کننده: تکنیک های آرام کننده (relaxation (همچون یوگا و مدیتیشن بخصوص قبل از خواب ممکن است بتواند به شما کمک نماید.

برنامه ریزی مناسب برای خواب: خستگی میتواند باعث بدتر شدن شدت سندرم پای بی قرار شود، پس حفظ بهداشت خواب بسیار مهم می باشد.
دریافت خواب مناسب: همچنین برنامه ریزی مناسب برای خواب و محیط آرام بخش خواب میتواند به شما کمک نماید.

ورزش و تمرنیات بدنی: ورزش و تمرین معتدل و آرام میتواند باعث بهبود سندرم پای بی قرار شود. اما فشار زاد هنگام ورزش بخصوص بر پاها میتواند اثر معکوس داشته باشند.
اجتناب از مصرف کافئین: بعضی اوقات کاهش مصرف کافئین و یا قطع آن میتواند شدت بیماری را کاهش دهد.
برای آزمایش این موضوع برخود میتوانید چند هفته مصرف خوراکی های حاوی کافئین میتواند به شما کمک نماید.

عدم مصرف سیگار و الکل: هردو سیگار و الکل میتوانند شدت بیماری را افزایش دهند. ترک سیگارو الکل ممکن است بتواند به شما در بهبود بیماری کمک نماید.
چک کردن داروهای مصرفی: برخی داروهای سرماخوردگی و آلرژی، علائم سندرم را بدتر می کنند، به خصوص برخی آنتی هیستامین ها (ضد حساسیت ها).
برخی داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد تهوع نیز چنین مشکلی را ایجاد می کنند.
به پزشک، نام تمام داروها و مکمل های مصرفی خود را بگویید تا در صورت لزوم یک داروی دیگر برای شما تجویز کند که علائم سندرم پای بیقرار را ایجاد نکند.

رژیم غذایی مناسب: اجتناب از مصرف غذاهایی که در فرهنگ ما سردی شناخته می شوند مانند : گوشت گوساله،ماهی،دوغ ،ماست،خیار ،گوجه فرنگی ،بادمجان،قهوه ،ترشی ،سرکه ،آبلیمو و…