درد سوزشی ران ( مرالژیا پارستتیکا) احساس درد و سوزش در قسمت خارجی ران ممکن است ناشی از تحت فشار بودن یکی از اعصاب بزرگ حسی اندام تحتانی – عصب پوستی خارجی ران (LFCN) – باشد.
این اختلال، مرالژیا پارستتیکا (Meralgia paresthetica) نامیده می شود.
در بدن انسان رشته های عصبی، اطلاعات محیطی را به مغز برده (اعصاب حسی) و پیام هایی را از مغز جهت فعال کردن عضلات (اعصاب حرکتی) منتقل می‌کنند.
به این منظور، اعصاب باید از بالا، پایین، اطراف و درون مفاصل، استخوان ها و عضلات عبور نمایند. معمولا فضای کافی جهت عبور اعصاب وجود دارد.
در مرالژیا پارستتیکا بعلت تورم، ضربه و یا فشار، مسیر عبور عصب باریک شده و عصب تحت فشار قرار می گیرد. در صورت وقوع موارد ذکر شده، بیمار دچار درد، سوزش، احساس گزگز و یا سایر اختلالات می گردد.
آناتومی (ساختار شناسی)
از به هم پیوستن ریشه های عصبی دوم وسوم کمری در حدود لبه فوقانی لگن ،عصبی به اسم عصب پوستی خارجی ران (lateral femoral cutaneous) تشکیل می شود.
این عصب بعد از عبور از زیر لیگامان کشاله ران و خروج از لگن ، ناحیه ای بیضی شکل از پوست قسمت خارج وجلوی ران را عصب دهی می کند .
این عصب منحصرا حسی بوده ، فاقد هرگونه الیاف حرکتی می باشد بنابراین آسیب آن هیچگونه ضعف حرکتی ایجاد نمی کند.
علت اصلی مرالژیا پارستتیکا چیست؟
مرالژی پارستتیکا ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصب پوستی فمورال (LFCN) است. LFCN یک عصب حسی نسبتا بزرگ است.
این عصب از طناب نخاعی منشاء می‌گیرد و از طریق لگن به قسمت خارجی ران حرکت میکند. هرگاه این عصب در هر نقطه تحت فشار قرار بگیرد علایمی مثل درد و سوزش ایجاد میکند.
عوامل مختلفی باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب پوستی ران می‌شوند:
- گاهی اوقات ممکن است به ناحیه لگن آسیب یا تروما وارد شده باشد
- چاقی
- بارداری
- دیابت
علائم مرالژیا پارستتیکا
عصب پوستی فمورال جانبی از شبکه کمری منشعب می شود.
شبکه ای از اعصاب که نخاع را در قسمت پایین کمر به اعصاب حرکتی و حسی پا و پایین بدن متصل می کند. این حس در قسمت جلویی و کناره های ران ایجاد میشود.
این یک عصب حسی خاص است و هیچ عضله ای را درگیر نمی کند.
علائم این بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس سوزش در قسمت بیرونی فوقانی یا بیرونی ران
- گز گز یا بی حسی
- حساسیت بیشتر به لمس ملایم نسب به فشار عمیق
- درد در قسمت بیرونی ران که ممکن است تا قسمت بیرونی زانو سرایت کند.
- درد و احساس سوزش در ران
- علائم فقط در یک طرف بدن احساس می شوند.
- پس از راه رفتن یا ایستادن برای مدت طولانی درد شدید تر می شود.
- در برخی موارد درد در کشاله ران به لگن سرایت می کند.
چه افرادی احتمال ابتلا به سندرم مرالژیا پارستتیکا را دارند؟
هر فردی می‌تواند به این سندرم مبتلا شود؛ اما، شرایط برخی از افراد، آنها را بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا قرار خواهد داد که این شرایط به شرح زیر است:
- دیابت
- آسیب‌دیدگی از کمربند ماشین در تصادف
- اضافه وزن یا چاقی
- بارداری
- سابقه جراحی
علاوه بر این موارد در صورت بروز چنین مواردی احتمال ابتلا به مرالژیا پارستتیکا بیشتر خواهد بود:
- پوشیدن لباس تنگ یا استفاده از کمربند سنگین (مانند کمربند تفنگ پلیس)
- داشتن پاهایی با طول متفاوت
- کم کاری تیروئید یا اعتیاد به الکل
ریسک فاکتورهای مرالژیا پارستتیکا
موارد زیر می‌توانند خطر مرالژیا پارستتیکا را در مردم افزایش دهند:
- وزن اضافی: اضافه وزن یا چاقی می‌تواند فشار بر عصب جلدی استخوان جانبی ران را افزایش دهد.
- بارداری: شکم در حال بزرگ شدن فشار اضافی بر کشاله ران وارد می‌کنند، که عصب جلدی استخوان ران جانبی از آنجا می‌گذرد.
- دیابت: آسیب دیدگی مرتبط به دیابت عصب می‌تواند به مرالژیا پارستتیکا منجر گردد.
- سن: مردم در سنین 30 تا 60 در ریسک بالاتری برای ابتلاء به مرالژیا پارستتیکا قرار دارند.
مرالژیا پارستتیکا در دوران بارداری
برای زنان باردار، رشد معده و افزایش وزن، می‌تواند بر کشاله ران فشار وارد کند. این فشار اضافی، می‌تواند عصب پوستی فمورال جانبی را فشرده کند و منجر به مرالژیا پارستتیکا شود.
علائم مرالژیا پارستتیکا ممکن است با ادامه بارداری بدتر شوند، اما معمولا پس از زایمان از بین می‌روند. مرالژیا پارستتیکا عوارضی در بارداری ایجاد نمی‌کند یا بر جنین تأثیر نمی‌گذارد.
راه‌های پیشگیری
۱. کم کردن از شدت ورزش
۲. انجام حرکات کششی قبل از ورزش سنگین
۳.کاهش زمان ایستادن، راه رفتن و فعالیت‌های فیزیکی شدید
۴. از پوشیدن لباس وکمربند تنگ خودداری کنید.
۵. نظارت بر شروع و پیشرفت نوروپاتی‌ها در بیماری‌های مزمن (دیابت)
۶. حفظ قدرت عضلانی و انعطاف پذیری شکم، ران، لگن و باسن
تشخیص مرالژیا پارستتیکا
در اکثر موارد پزشک برای تشخیص این بیماری شروع به بررسی سوابق بیمار کرده و در مورد ناحیه درد بیمار از او سوال میکند و بعد راجع به آسیب دیدگی‌ها و جراحی‌هایی که بیماردر گذشته داشته سوال می کند.
سپس با لمس ناحیه ران بیمار شروع به معاینه بالینی میکند و امکان دارد از تست قدرت و تست عضله نیز برای تشخیص کمک بگیرد.
تست‌های تصویر برداری: ممکن است پزشک برای تشخیص بهتر از آزمایشات دقیق‌تری مانند تصویر برداری با اشعه ایکس یا ام‌آر‌آی از پا و لگن استفاده کند.
بخصوص ممکن است جهت رد مشکل دیسک کمر (که در مواردی می‌تواند علایم مشابه ایجاد کند) MRI کمر درخواست شود.
تست نوار عصب و‌عضله (EMG , NCS) نیز به تایید تشخیص کمک میکند، اما به خصوص در افراد چاق و یا دیابتی قدرت تشخیصی کمتری دارد.
درمان مرالژیا پارستتیکا
- کاهش وزن
- تغییر در نحوه پوشیدن لباس و اجتناب از لباس های تنگ، استفاده از بندهای کشی بجای کمربند
- فیزیوتراپی و لیزر درمانی
- نحوه عملکرد لیزر پرتوان
- آب درمانی بسیار مفید است
- ماساژ از روش های موثر است ولی نیاز به مهارت دارد و باید توسط افراد آموزش دیده انجام شود.
- روش حمام مضاعف
در این روش می توان از یک کیسه آب سرد و یک کیسه آب گرم برای تسهیل درمان استفاده نمود به این صورت که ابتدا یک دقیقه کیسه آب سرد را در مسیر عصب بصورت بالا و پایین حرکت می دهیم.
سپس یک دقیقه کیسه آب گرم رابصورت بالا و پایین ران در مسیر عصب حرکت می دهیم و پنج بار این کار را تکرار می کنیم در این روش عصبی که حس خود را از دست داده بتدریج باز توانی شده و حس خود را بدست می آورد.
- درمان محافظه کارانه
در موارد خفیف میتوان با تغییر سبک زندگی و رعایت کارهای ساده ای همچون کم کردن اضافه وزن، پوشیدن لباس گشاد،خودداری از ایستادن و راه رفتن طولانی مدت میتوان درد حاصل از این بیماری را کم کرد.
- مصرف دارو
استفاده از داروهایی همچون،استامینوفن،ایبوبروفن یا آسپرین
داروهای ضد تشنج همچون داروهای گاباپنتین (نوروتین) یا پره گابالین (لیریکا)
داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای
جراحی مرالژی پارستتیکا
بیمارانی که علارغم درمان‌های کم‌تهاجمی و سنتی، درد شدید و مداوم دارند، باید درمان جراحی را در نظر بگیرند. دو روش جراحی برای درمان سندرم برنارد راس وجود دارد.
- نوروکتومی
نوروکتومی یک روش جراحی است که در آن عصب‌های خاصی برای رفع درد شدید مزمن و گرفتگی ، مسدود شده یا قطع می‌شوند.
نوروکتومی علائم مثبت را نیز حذف میکند اما قسمتی از بدن در بخش قدامی جانبی ران دچار بی‌حسی شده که معمولاً با گذشت زمان کاهش اندازه آن کاهش یافته و اغلب برای بیمارانی که در طولانی مدت دچار مرالژی پارستتیکا هستند، بخصوص افرادی که جراحی دکمپرسیون آنها موفقیت‌آمیز نبوده است ، ادامه می‌یابد.
میزان موفقیت در کاهش درد با روش نوروکتومی نسبت به نورولیز بالاتر است. دو نوع نوروکتومی وجود دارد که هردو برای کاهش علائم درد اعمال میشود.
ورزش های مفید در بهبود مرالژیا پارستتیکا
۱- ورزش های لگنی :
علائم و نشانه های مرالژی پارستتیکا با ورزش های خاصی که موجب افزایش انعطاف پذیری لگن، افزایش سوخت و ساز و خون رسانی به عصب آسیب دیده می شود بهبود می یابد.
پل زدن: بر روی کف زمین دراز بکشید و باسن خود را از روی کف زمین بلند کنید تا عضلات باسن، سفت و منقبض شوند.
کشیدن لگن: ابتدا بر روی شکم دراز بکشید و در حالی که عضله باسن خود را سفت می کنید پای خود را از پشت بالا بیارید و به باسن نزدیک کنید.
درحالت ایستاده هر یک از پاهایتان را بدون اینکه زانوهایتان خم شود به یک طرف بالا بیاورید.
این ورزش ها نباید باعث درد ران شوند. در صورت ایجاد درد ران، انجام این ورزش ها را متوقف کنید.
۲- کشش عضلات چهارسر ران:
عضلات چهارسر ران در نزدیکی عصب پوستی-خارجی ران قرار دارد و گاهی این عصب بین عضلات چهارسر گیر می افتد به عبارتی فشار این عضلات بر روی عصب موجب ایجاد درد و بی حسی در مرالژیا پارستتیکا می گردد.
کشش عضلات چهارسر ران که در نزدیکی این اعصاب قرار دارد در انعطاف پذیری و افزایش قدرت و قوام این عضلات در قسمت بالایی ران موثر است.
برای انجام این حرکت، ایستاده و پاشنه یک طرف پا را به کمک دست همان طرف به سمت باسن نزدیک کنید در این حالت باید کشش عضلات قدام ران را حس کنید اگر در هنگام انجام این حرکت، احساس درد می کنید این کشش را متوقف کنید.
3- انجام حرکت لانژ
حرکت لانژ به تقویت باسن و عضلات چهارسر و جلوگیری از درد ران کمک میکند.
بیمار باید ابتدا راست ایستاده و با یک پا قدمی به جلو برداشته و همزمان بدن را تا جایی پایین آورد که زانوی پای مخالف به زمین رسیده و زاویه ۹۰ درجه با زمین بسازد. همین حرکت باید با پای دیگر نیز انجام شود.