سندروم پیریفورمیس چیست ؟

ضله پیریفورمیس، عضله‌ایی کوچک، مسطح و مثلث است که در عمق لگن و باسن قرار گرفته است و از پایین ستون فقرات شروع و به قسمت‌های بالایی استخوان ران می‌چسبد.
وظیفه این عضله چرخش لگن و چرخاندن ساق پا به بیرون می‌باشد. این عضله به صورت مورب قرار گرفته و عصب سیاتیک به صورت عمودی مستقیما زیر آن قرار دارد.

شیوع این بیماری در بین خانم ها بسیار بیشتر از آقایان است و بر اساس آمارها در حدود ۱۰ درصد افرادی که از مشکلات مرتبط به عصب سیاتیک رنج می برند دچار این آسیب هستند.

سندرم پیریفورمیس وضعیتی است که در آن عضله پیریفورمیس واقع در باسن نزدیک مفصل لگن دچار گرفتگی شده و باعث درد ناحیه باسن می­شود.
عضله پیریفورمیس همچنین می­تواند عصب سیاتیک مجاور را تحریک کرده و باعث درد، بی­حسی و گزگز در پشت ساق و داخل پا شود (مشابه درد سیاتیک).

از آنجایی که عصب سیاتیک از زیر عضله پیریفورمیس عبور می‌کند، اسپاسم در این عضله می‌تواند بر سیاتیک فشار وارد کند و باعث درد در باسن و انتشار این درد به کمر و پشت ران شود.
درواقع حدود 6 درصد از دردهای سیاتیکی به این سندروم مرتبط هستند. اما در این بیماری، اختلال عصبی در اندام تحتانی وجود ندارد.
این سندروم در اسکی‌بازان، تنیس‌بازان و دوچرخه سواران بیشتر رخ می‌دهد. همچنین در زنان شایع‌تر از مردان است.

از عوامل آن می‌توان به ورزش غیر اصولی، تغییر در بیومکانیک لگن، ضربه به باسن و آسیب‌دیدگی عضله پیریفورمیس اشاره کرد.

عضله پیرفورمیس دارای مشخصات زیر است:

• از پایین ستون فقرات شروع و به سطح بالایی استخوان ران متصل می­شود.
• به چرخش لگن و چرخاندن ساق و پا به بیرون کمک می­کند.
• به صورت مورب قرار گرفته و عصب سیاتیک به صورت عمودی مستقیماً زیر آن قرار دارد.

ریسک فاکتورهای سندروم پیریفورمیس

• افرادی که طولانی مدت در سطوح سفت و سخت می نشینند.
• فعالیت‌های بدنی ناگهانی و شدید در اندام تحتانی.
• جراحی های ناحیه کمر.
• اختلالات خواب.
• ضعف عضلانی.
• سندروم مورتون Morton neuroma.

از موارد خطر ساز ایجاد سندروم پیریفورمیس می‌باشند.

علائم و نشانه های سندروم پیریفورمیس

سیاتیک اصلی ترین نشانه سندروم پیریفورمیس به شمار می‌آید؛ با این وجود ممکن است با نشانه های دیگری نیز مواجه شوید.
معمولا درد ناشی از آن در قسمت های دیگری از بدن مانند پشت پاها احساس می‌شود. به این درد، درد ارجاعی می‌گویند.

برخی علائم شایع دیگر سندروم پیریفورمیس می‌تواند عبارت باشد از :

• بی حسی و احساس سوزش در کفل که تا پشت پاها ادامه خواهد داشت .
• وجود حساسیت در عضلات سرینی (کفل).
• مشکل در راحت نشستن.
• درد در هنگام نشستن و بدتر شدن آن با نشستن به مدت طولانی.
• درد در کفل و پشت پاها و بدتر شدن با انجام فعالیت.

در موارد شدید سندروم پیریفورمیس، درد کفل و پاها به حدی خواهد بود که قدرت حرکت را از شما خواهد گرفت.
ممکن است قادر به انجام فعالیت های روزانه‌تان مانند نشستن پشت کامپیوتر، رانندگی برای هر مدت زمانی و انجام کارهای عادی و روزمره خانه داری نباشد.

دلایل و عوامل خطر

1. آسیب‌ دیدگی عضله پیروفورمیس
2. انجام ورزش یا فعالیت بدنی سنگین که سبب کشش بیش از حد این عضله می شود.
3. ضعف عضلات لگن
4. نشستن به مدت طولانی
5. فتق دیسک کمر
6. مشکلات نخاعی
7. آسیب دیدگی لگن در اثر وارد شدن ضربه شدید
8. فعالیت‌ های تکراری و شدید
9. ناهنجاری های آناتومیکی این عضله
10. اضافه وزن بیش از حد که سبب وارد شدن فشار بیش از حد به عضلات مفصل لگن می شود.

دو نوع سندرم پیریفورمیس وجود دارد :

اولیه (ناشی از تغییرات آناتومیک، مانند شکاف عضله) و ثانویه (ناشی از علت ناگهانی از جمله ضربه).

تحقیقات نشان می‌دهند که موارد ثانویه بسیار رایج‌تر هستند، در میان بیماران مبتلا به سندرم پری فورمیس، کمتر از ۱۵ درصد موارد علل اولیه دارند.

به دلایل مختلف افراد به سندرم پیریفورمیس دچار می‌شوند، گاهی اوقات به علت کشش یا استفاده بیش از حد از عضلات نزدیکی لگن یا باسن در طول کار یا ورزش، تجربه تروما و یا آسیب به پایین بدن و یا تجربه التهاب زیاد و گسترده در بدن که موجب تشدید ضعف عضلات می‌شود.

پیشگیری از سندرم پیریفورمیس

از آنجا که سندرم پیریفیریس معمولاً در اثر ورزش یا حرکاتی مانند دویدن ایجاد می شود که به طور مکرر بر عضله پیریفورمیس تاثیر میگذارد ، پیشگیری اغلب با انجام به انداره و مناسب آن حرکت تحت نظر بهترین متخصص ارتوپد صورت میگیرد.

همچنین شما باید از دویدن یا ورزش در تپه ها یا سطوح ناهموار خودداری کنید. قبل از فعالیت به طور صحیح گرم کنید و شدت آن به تدریج افزایش یابد. هنگام دویدن ، پیاده روی یا ورزش از وضعیت خوبی استفاده کنید.

در صورت بروز درد ، فعالیت را متوقف کرده و تا زمان فروکش شدن آن استراحت کنید.به طور کلی بهتر است انجام تمامی ورزش ها تحت نظارت یک دکتر خوب ارتوپدی باشد.

سندروم پیریفورمیس چگونه درمان میشود؟

درمان سندروم پیریفورمیس با کاهش فعالیت های شدید ورزشی شروع میشود. به محض شروع علائم بیماری باید حرکاتی را که موجب افزایش درد میشوند کنار گذاشت.
گرمای موضعی در ناحیه درد و استفاده از داروهای ضد درد و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی هم میتواند در کاهش درد بیمار مفید باشند.
مهمترین قسمت درمان این بیماران انجام نرمش های کششی بر روی عضله پیریفورمیس است. مهمترین نرمش های کششی عضله پیریفورمیس به صورت زیر انجام میشوند.

به پشت بر روی زمین بخوابید. زانوی راست خود را خم کرده بطوریکه کف پای راست شما بر روی زمین قرار گیرد. ساق و مچ پای چپ خود را بر روی ران راست قرار دهید.

با هر دو دست ران راست را گرفته و به طرف شانه راست بکشید. در این حال باید در پشت باسن چپ خود احساس کشش خفیفی داشته باشید.

این نرمش را میتوانید با کشیدن زانوی چپ به طرف سینه خود هم انجام دهید. این حالت را ۳۰-۱۵ ثانیه حفظ کنید. پا ها را به وضعیت اولیه برگردانده و همین کارها را برای پای مقابل انجام دهید.

این حرکت را در اولین روز تمرین دو بار در روز و هر بار یک مرتبه انجام دهید. روز دوم هم دو بار در روز و هر بار دو مرتبه. روز سوم هم دو بار در روز و هر بار سه مرتبه. روز سی ام هم دو بار در روز و هر بار سی مرتبه انجام دهید.

پس یک ماه طول میکشد تا بتوانید روزی دو مرتبه و هر بار سی مرتبه نرمش را انجام دهید. اگر در طول این سی روز احساس میکنید نرمش کمی شما را اذیت میکنید لزومی ندارد حتما روزی یکی به نرمش اضافه کنید.

میتواند هر دو و یا هر سه روز یکی به تعداد نرمش ها اضافه کنید ولی به یاد داشته باشید هرگز روزی بیش از یکی به تعداد نرمش اضافه نکنید.
ماه دوم تعداد را افزایش ندهید بصورتیکه هر روز دو بار و هر بار سی مرتبه نرمش را انجام دهید.
تاثیر نرمش بتدریج در ماه دوم ظاهر میشود. عجله نکنید و قدری صبر داشته باشید. بتدریج علائم بهبودی ظاهر خواهد شد.
این نرمش را میتوان در حالت نشسته بر روی زمین یا نشسته بر روی یک صندلی هم انجام داد.
نرمش های کششی عضلات ایلیوپسواس، تنسور فاسیا لاتا، همسترینک و عضلات گلوتئال هم برای این بیماران مفید است.

کشش عضله پیریفورمیس به کاهش علائم دردناک و افزایش دامنه‌ی حرکت‌های بیمار کمک می‌کند.
راه‌های زیادی برای کشش عضله پیریفورمیس وجود دارد که ۲ راه ساده‌ی آن عبارت است از :

به پشت دراز بکشید و هر دو پا را صاف روی زمین قرار دهید و هر دو زانو را خم کنید. زانوی راست را تا سینه بالا بکشید، با دست چپ زانو را بگیرید و به سمت شانه چپ بکشید و کشش را نگه دارید.

این کار را برای هر دو طرف انجام دهید.
به پشت دراز بکشید و هر دو پا را صاف روی زمین قرار دهید و هردو زانو را خم کنید.

مچ پای راست را روی زانوی سمت چپ قرار دهید. ران چپ را به سمت قفسه‌ی سینه بکشید و کشش را نگه دارید. این کار را برای هر دو طرف تکرار کنید.
هر کشش پیریفورمیس برای شروع باید به مدت ۵ ثانیه نگه داشته شود و به تدریج به ۳۰ ثانیه افزایش یابد و هر روز ۳ بار تکرار شود.

برای انجام دقیق حرکات و تعداد مناسب با وضعیت خود با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید.

یکی از ورزشهای مناسب در بهبود گرفتگی های عضلانی ورزش یوگا می باشد. مطابق شکل زیر حرکت یوگا برای کشش عضله پیریفورمیس در پای راست انجام میشود.

برای سهولت در امر کشش می‌توانید مقابل را در زیر تنه قرار داده به نحوی که پاشنه پا در زیر شکم قرار گرفته به سمت زانوی راست خم می شوید این حرکت برای کشش عضله پیریفورمیس بسیار مناسب است.

یخ و گرما برای سندرم پیریفورمیس

بسته‌های یخ و ماساژ یخ
در شروع درد، در حالت راحت روی شکم دراز بکشید و یک کیسه یخ را روی ناحیه دردناک به مدت تقریباً 20 دقیقه قرار دهید. در صورت نیاز هر 2 تا 4 ساعت تکرار کنید.

ترکیب ماساژ ملایم با یخ ممکن است مفیدتر باشد. روی شکم دراز بکشید و از فردی بخواهید که با یک تکه یخ بزرگ ناحیه دردناک را به آرامی ماساژ دهد.
اگر یخ مستقیماً روی پوست قرار می‌گیرد (به جای بسته سرد)، آن را به 8 تا 10 دقیقه محدود کنید تا از یخ سوزی جلوگیری شود.
اگر معمولاً فعالیت‌های خاصی با افزایش درد همراه است ، بهتر است بلافاصله بعد از فعالیت از یخ استفاده کنید.

گرما درمانی

برخی افراد تعویض سرما و گرما را مفید می‌دانند.
در صورت استفاده از پد گرمکن، روی شکم دراز بکشید و پد گرم‌ کننده را تا 20 دقیقه روی ناحیه دردناک قرار دهید. حتماً از خوابیدن روی پد گرمکن اجتناب کنید، زیرا ممکن است منجر به سوختگی پوست شود.

داروها برای درد سیاتیک

از آنجا که بیشتر قسمت‌های درد شامل نوعی التهاب است، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن ممکن است به کاهش التهاب در ناحیه آسیب دیده کمک کند.

استروئیدهای پیریفورمیس

برای درد شدید سیاتیک ناشی از سندرم پیریفورمیس، تزریق ممکن است بخشی از درمان باشد.

تزریق پیریفورمیس

بی‌حسی موضعی و کورتیکواستروئید ممکن است مستقیماً به عضله پیریفورمیس تزریق شود تا به کاهش اسپاسم و درد کمک کند. هدف از تزریق معمولاً کاهش درد حاد است تا پیشرفت در فیزیوتراپی امکان پذیر شود.

تزریق بوتاکس

برای اسپاسم پیریفورمیس مداوم که در برابر درمان با تزریق بی‌حسی/کورتیکواستروئید مقاوم است، تزریق سم بوتولینوم (به عنوان مثال بوتاکس)، یک عامل تضعیف کننده عضلات که ممکن است مفید باشد.
هدف از تزریق کمک به شل شدن ماهیچه و کاهش فشار بر عصب سیاتیک است.
هدف از هر دو تزریق این است که به بیمار در انجام حرکات کششی و فیزیوتراپی کمک کنید، به طوری که وقتی اثر تزریق بیشتر شد، عضله کشیده و آرام می‌ماند.

برق درمانی

برق درمانی راهکار دیگری است که برای درمان سندروم پیریفورمیس پیشنهاد می‌شود. این کار توسط فیزیوتراپ با تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) انجام می‌گیرد.

جراحی

چنانچه از هیچ یک از روش‌های فوق نتیجه مطلوب به دست نیاید، امکان انجام جراحی به عنوان آخرین روش درمان بررسی می‌شود. دو عمل جراحی برای درمان سندرم پیریفورمیس انجام می‌شود؛

در روش اول، تاندون پیریفورمیس از محل اتصال به تروکانتر بزرگ (برجستگی روی کنار مفصل ران) بریده می‌شود. در روش دوم، بخشی از عضله پیریفورمیس بریده می‌شود تا به این ترتیب فشار از روی عصب سیاتیک برداشته شود.

دو عمل‌ فوق معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شود و بیمار همان روز جراحی مرخص می‌شود.
البته برخی بیماران باید یک شب در بیمارستان بستری شوند. هر دو عمل را می‌توان با استفاده از بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی انجام داد.

جراح برش کوچکی، معمولاً به طول هفت تا هشت سانتی‌متر را روی باسن ایجاد می‌کند.
سپس بافت‌های عضله سرینی بزرگ، بزرگ‌ترین عضله باسن، را از هم جدا می‌کند تا بتواند عمق باسن را ببیند و عضله پیریفورمیس را پیدا کند.
وقتی جراح عضله پیریفورمیس و تاندون آن را دید، تاندون را از محل اتصال به تروکانتر بزرگ می‌برد یا اصطلاحاً آزاد می‌کند.

اگر برای برداشته شدن فشار از روی عصب به فضای بیشتری نیاز باشد، جراح بخشی از عضله پیریفورمیس را برمی‌دارد.
بریدن عضله پیریفورمیس معمولاً باعث کاهش قدرت بیمار نمی‌شود، چون چند عضله بسیار قوی‌تر وجود دارد که به حرکت رو به بیرون پا کمک می‌کند.