قبل از پرداختن به موضوع درمان آرتروز زانو، بهتر است که ابتدا آناتومی زانو را مورد بررسی قرار دهیم. زانو بزرگترین و قوی‌ترین مفصل در بدن انسان است که از سه استخوان تشکیل شده است:
- قسمت انتهایی تحتانی استخوان ران
- انتهای فوقانی استخوان درشت نی (استخوان ران)
- پاتلا
در انتهای این سه استخوان غضروف مفصلی قرار گرفته، که مادۀ صاف و لغزنده‌ای است و برای خم و صاف شدن زانو استفاده می‌شود. همچنین از استخوان‌ها محافظت کرده و آنها را محکم کنار هم قرار می‌دهد.
دو قطعه غضروف به نام مینیسک از قسمت تحتانی استخوان ران تا ساق پا به‌عنوان کمک فنر عمل می‌کنند. مفصل زانو با غشایی به نام سینوویال پوشانده شده است که این غشاء مایعی از خود ترشح می‌کند که باعث اصطکاک غضروف شده و به‌راحتی حرکت می‌کند و از آسیبی که هنگام حرکت امکان دارد به زانو وارد شود جلوگیری می‌کند.
آرتروز زانو چیست؟
سه نوع ورم مفاصل وجود دارد که درمان آرتروز زانو یکی از شایع‌ترین بیماری‌های آرتریت (التهاب مفاصل) محسوب می‌شود و سالانه افراد زیادی به این بیماری دچار می‌شوند. در واقع آرتروز به التهاب یک یا چند مفصل گفته می‌شود. التهاب یکی از واکنش‌های طبیعی بدن در مقابل درد، تورم و خشکی است. هر مفصلی در بدن ممکن است، ملتهب شود.
انواع آرتریت
آرتریت انواع متفاوتی دارد از جمله:
- استئوآرتریت (آرتروز)
- آرتریت روماتوئید (خودایمنی مفاصل)
- استئوپروز (پوکی استخوان) و…
مهم‌ترین نوع استئوآرتریت، آرتروز زانو است. هر نوع از آرتریت‌ها درد و سختی خود را دارند. آرتروز زانو، به ساییدگی استخوان‌ها گفته می‌شود که در افراد بالای 50 سال بیشتر رخ می‌دهد. طی این عارضه غضروف در مفصل زانو از بین می‌رود و فضای خالی در بین استخوان‌ها فرسوده و زبر شده و باعث ساییدگی استخوان‌ها روی هم می‌شود.
این بیماری می‌تواند ناشی از سن، سبک زندگی و صدمات و… باشد، با این ساییدگی حرکت و چرخش مفاصل زانو دردناک شده که به مرور زمان درد بیشتر می‌شود.
ناهنجاری‌های ظاهری زانو
گاهی مشکلاتی که در آرتروز زانو پیش می‌آید در ظاهر زانو تاثیر می‌گذارد و عضلات اطراف مفاصل نازک و ضعیف می‌شود و زانوها به سمت یکدیگر متمایل شده و به سمت خارج خم می‌شوند.
علل ایجاد آرتروز زانو
آرتروز زانو می‌تواند علل مختلفی داشته باشد از جمله:
سن بالا
افرادی که سن بالا دارند، دارای غضروف‌های شکننده هستند و به مرور زمان غضروف‌های بین استخوان آنها از بین می‌رود و مفاصل را درگیر می‌کند. پیشرفت این بیماری معمولا در افراد بین 40 تا 50 سال بیشتر است.
عفونت
گاهی عفونت اطراف مفاصل را درگیر می‌کند؛ همچنین ضایعات پوستی را دور مفاصل ایجاد می‌کند که به مرور زمان باعث از بین رفتن مفاصل زانو می‌شود.
علائم آرتروز زانو
آرتروز زانو مانند هر بیماری آتریت دیگر علاوه بر التهاب مفاصل، مشکلاتی را با خود به همراه دارد از جمله:
- درد
- تورم
- خشکی
معمولا فرد مبتلا به آرتروز زانو در انجام بسیاری از فعالیت‌های روزمره را از جمله؛ پیاده‌روی، بالا و پایین رفتن از پله‌ها و… با دشواری روبه‌رو خواهد شد.
علائم آرتروز زانو
آرتروز زانو مانند هر بیماری آتریت دیگر علاوه بر التهاب مفاصل، مشکلاتی را با خود به همراه دارد از جمله:
- درد
- تورم
- خشکی
معمولا فرد مبتلا به آرتروز زانو در انجام بسیاری از فعالیت‌های روزمره را از جمله؛ پیاده‌روی، بالا و پایین رفتن از پله‌ها و… با دشواری روبه‌رو خواهد شد.
پیشگیری از آرتروز زانو
همیشه از آرتروز نمی‌توان جلوگیری کرد و گاهی به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که موارد زیر از جملۀ آنهاست:
- افزایش سن
- سابقۀ خانوادگی
- جنسیت؛ چراکه معمولا در زنان شایع‌تر است.
اما عادات زندگی سالم مانند ورزش کردن و داشتن رژیم غذایی سالم، می‌تواند از بیماری آرتروز در سنین بالا جلوگیری کند. اضافۀ وزن یکی از مواردی‌ست که برای آرتروز زانو بسیار خطرناک است؛ زیرا وزن زیاد به زانوها فشار وارد می‌کند و درد را بیشتر می‌کند. به همین دلیل خانم‌هایی که وزن مناسبی دارند، کمتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند.
موادغذایی مفید برای پیشگیری از آرتروز زانو
گاهی موادغذایی مناسب می‌تواند به تسکین التهاب و درد کمک کنند.
-
ماهی
مصرف بعضی ماهی‌ها مثل قزل‌آلا، سالمون و ماهی تُن و… که سرشار از امگا-3 هستند، می‌تواند در پیشگیری کمک کننده باشد. امگا-3 دارای فواید بسیاری‌ست که از همه مهم‌تر التهاب را کاهش می‌دهد. البته مصرف زیاد ماهی هم توصیه نمی‌شود.
-
سبزیجات و میوه‌ها
مواد مغذی که در غذاهای گیاهی شامل سبزیجات و میوه‌ها است، می‌تواند برای درمان آرتروز مفید باشد.
-
فیبر
بعضی از مبتلایان به بیماری آرتروز زانو کلسترول بالایی دارند به همین دلیل غذاهای دارای فیبر، برای آنها بسیار مفید است.
-
آنتی‌اکسیدان‌ها
آنتی‌اکسیدان‌ها از سیستم ایمنی بدن پشتیبانی کرده و از التهاب جلوگیری می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌های بسیاری وجود دارد، که اغلب در رژیم غذایی بیماران قرار دارد. میوه‌هایی از قبیل انواع توت‌ها مثل توت فرنگی و تمشک و زغال اخته بسیار مفیدند.
-
چربی‌های سالم
بعضی از موادغذایی سرشار از چربی‌های غیراشباع و ویتامین E، بسیار مفیدند. مانند:
- آووکادو
- زیتون
- روغن زیتون
- زردچوبه
یکی از خوراکی‌ها و ادویه‌جات ضروری برای کاهش التهاب و ورم «زردچوبه» است.
-
ویتامین C
موادغذایی مثل پرتقال، فلفل و… که سرشار از ویتامین C هستند، از غضروف‌ها محافظت می‌کنند.
-
ویتامین D و کلسیم
مصرف پنیر، شیر و به‌طور کلی محصولات لبنی کم‌چرب، منبع بسیار خوبی برای تامین کلسیم است. نورخورشید تامین کنندۀ ویتامین D است که به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کنند.
تشخیص آرتروز زانو
در طول معاینۀ فیزیکی، پزشک با معاینه و تشخیص ارزیابی سیستم بدنی بیمار، مفصل آسیب دیده را از نظر درد، تورم، حساسیت و انعطاف‌پذیری شناسایی می‌کند. گاهی برای تشخیص دقیق‌تر تصویربرداری از مفاصل انجام می‌شود.
-
اشعۀ ایکس در تصویربرداری (X)
اشعۀ ایکس، غضروف‌ها را نشان نمی‌دهد؛ اما در آرتروز به دلیل ایجاد فاصله در بین استخوان‌ها، ازبین‌رفتن غضروف‌ها و فضای خالی ایجاد شده، قابل مشاهده است.
-
MRI
گاهی برای تشخیص آرتروز زانو از امواج رادیویی و مغناطیسی استفاده می‌شود؛ که معمولا برای آرتروز کاربردی نبوده و در شرایط خاص انجام می‌شود.
-
آزمایش
برای تشخیص دقیق بیماری، آزمایش انجام می‌شود. اگرچه آزمایش خون به تنهایی برای تشخیص آرتروز نیست؛ اما آزمایش‌های خاصی می‌تواند نشان‌دهندۀ بیماری آرتروز باشد. گاهی پزشک از مایعات داخل زانو نمونه‌برداری می‌کند که التهاب و درد بیمار را به‌طور دقیق تشخیص دهد.
باید مراقب باشید!
درد زانو همیشه نشان‌دهندۀ آرتروز نیست. گاهی استخوان‌ها چگالی خود را از دست می‌دهند که در واقع بیمار دچار پوکی استخوان شده است که درد آن همانند درد آرتروز زانو بوده و بیمار را آزار می‌دهد.
درمان آرتروز زانو
اگر درد زانو برای مدت زمان طولانی همراه بیمار باشد و به هر نوع درمانی پاسخ ندهد، باید بیمار حتما به پزشک فوق تخصص درد در کلینیک درد راد مراجعه کند؛ زیرا درد آرتروز خیلی سریع پیش می‌رود و مفاصل را تخریب می‌کند؛ به همین دلیل هرچه سریع‌تر باید برای درمان اقدام شود. هرچه آرتروز زانو زودتر درمان شود، درد زانو بیشتر تسکین پیدا می‌کند و احتمال وخیم شدن بیماری کمتر می‌شود.
برای درمان آرتروز زانو روش‌های درمانی متفاوتی وجود دارد، که شامل موارد زیر است:
- فیزیوتراپی
- لیزر
- تزریق
- جراحی
و حتی در بعضی افراد ورزش و رژیم غذایی می‌تواند مناسب باشد. به‌طور کلی درمان آرتروز زانو برای به حداقل رساندن مفاصل و ناهنجاری‌ها، کاهش پیشرفت بیماری و حفظ عملکرد درست مفاصل است.
-
ورزش کردن
یکی از مواردی که از آرتروز زانو جلوگیری می‌کند، ورزش مناسب است. ورزش علاوه بر کاهش استرس باعث تثبیت عضلات اطراف مفاصل می‌شود. این تثبیت از ساییدگی و پارگی محافظت می‌کند. بهتر است افرادی که مبتلا به آرتروز زانو هستند، ورزش‌هایی را انجام دهند که هم باعث کاهش وزن و کاهش فشارخون می‌شود. مانند:
- ایروبیک
- شنا
- تمرینات قدرتی
- کشش
- از آسیب دیدن خودداری کنید
به مرور زمان مفاصل فرسوده شده و از بین می‌روند. به همین دلیل هنگام ورزش کردن باید تجهیزات ایمنی کامل باشد که از صدمه دیدن هنگام ورزش جلوگیری شود.
-
از مفاصل خود به خوبی محافطت کنید
باید از مفاصل به درستی محافظت شود که به مرور زمان دچار مشکل نشوند. هنگام نشستن و برخاستن، بلند کردن اجسام و… باید مراقب مفاصل خود باشید تا به آنها فشار وارد نشود.
-
دارو
داروها می‌توانند به کنترل علائم کمک کنند، همچنین داروهایی برای تسکین درد آرتروز زانو است که مصرف دوز زیاد داروها می‌تواند خطرساز باشد به همین دلیل بهتر است با تجویز پزشک متخصص درد مصرف شود.
-
فیزیوتراپی
معمولا انجام فیزیوتراپی که همراه با کشش و حتی ورزش‌های هوازی است، برای تقویت عضلات اطراف زانو مناسب است.
-
جراحی
در بعضی از مبتلایان آرتروز زانو، درمان غیرجراحی پاسخ نمی‌دهد و درد و التهاب تسکین پیدا نمی‌کند، به همین دلیل بیمار مجبور است که جراحی انجام دهد.
انواع جراحی زانو
جراحی زانو انواع مختلفی دارد از جمله:
- تعویض کامل زانو
- تعویض جزئی زانو
- آرتروسکوپی زانو
- ترمیم غضروف
حتما باید توجه شود که جراحی که برای یک بیمار انجام می‌شود برای بیمار دیگر شاید مناسب نباشد و بستگی به آناتومی زانوی بیمار دارد، همچنین تکنیک‌های جراحی و درمان پزشکان با یکدیگر متفاوت است. بیمار بعد از جراحی باید مدتی استراحت مطلق داشته باشد تا بهبودی کامل حاصل شود.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.