تونل تارسال به یک فضا در پا گفته میشود که بین استخوان‌ها شکل گرفته و روی بافت‌های رشته‌ای قرار گرفته است. درون تونل تارسال یک عصب وجود دارد که به آن عصب خلفی تیبیال گفته میشود.
علاوه بر این عصب، شریان‌ها و عروق خونی و تاندون‌ها نیز در این قسمت دیده میشوند. تونل تارسال به کمک استخوان‌های قوی و رشته‌های فیبروزی محکم رباط، این قسمت در جای خود نگه داشته شده است.
این تونل فضای بسیار محدودی دارد و سطوح سخت آن انعطاف پذیری کافی برای ایجاد فضای بیشتر را ندارند. سندروم تونل تارسال زمانی به وجود می‌‌آید که عصب خلفی تیبیال درون تونل تارسال فشرده شود.
این اختلال به لحاظ مکانیسم شباهت زیادی با سندروم تونل کارپال در مچ دست دارد و هر دو اختلال زمانی به وجود می‌‌آید که یک عصب درون فضای محدود فشرده شود.
تونل تارسال همان گونه که در قسمت بالا اشاره کردیم فضای بسیار محدودی دارد و در صورتی که این فضا تنگ شود عصب تیبیال فشرده خواهد شد.
در صورتی که سندروم تونل تارسال درمان نشود میتواند باعث آسیب دیدگی دائمی و غیر قابل اصلاح عصب بشود. از آنجایی که آسیب دیدگی این عصب برپا تاثیر می‌گذارد میتواند یک اختلال دردناک باشد و فرد را برای راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره دچار مشکل نماید.
برای درمان این اختلال داروهای ضد التهاب تجویز میشود و ممکن است پزشک تزریق کورتیزون را به درون فضای اطراف عصب توصیه کند. استفاده از کفش ارتوپدی و تعویض کفش و دمپایی میتواند به تسکین علائم حاصل از این بیماری کمک کند.
در صورتی که هیچ یک از این موارد به بهبود وضعیت بیمار کمک نکند پزشک در صورت ضرورت درخواست انجام عمل جراحی برای آزادسازی سندروم تونل تارسال را خواهد داد.
علل سندروم تونل تارسال
سندروم تونل تارسال ممکن است ایدیوپاتیک باشد، به این معنی که ممکن است این عارضه به‌صورت ناگهانی و بدون هیچ علت خاصی بروز کند. همچنین ممکن است این عارضه در اثر یک آسیب فیزیکی ایجاد شود.
علل ایجاد این سندرم عبارت‌اند از:
- آرتروز در مفصل مچ پا: احتمالاً به دلیل یک آسیب قدیمی
- آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی
- دیابت میتواند باعث تورم و درنتیجه فشرده شدن عصب گردد
- کف پای صاف: کف پای صاف یا افتادگی قوس کف پا میتواند باعث فشار بیشتری بر روی عصب تیبیال شود.
- تورم ایجاد شده به دلیل پیچ‌خوردگی مچ پا میتواند باعث فشار آمدن بر روی عصب شود.
- تنوسینوویت
- جوش خوردگی مفصل تالوناویکولار : جوش خوردن دو استخوان تارسال به یکدیگر
- یک ساختار غیرطبیعی یا بزرگ شده در تونل تارسال مانند یک رگ واریسی، کیست گره‌ای (کیست مچ دست)، تاندون متورم و یا خار پاشنه میتواند باعث فشار آمدن بر روی عصب شود.
عوامل افزایش دهنده خطر سندروم تونل تارسال
- آرتروز مچ پا
- صافی کف پا
- آسیب های وارد شده به مچ پا مانند شکستگی یا پیچ خوردگی مچ پا
- وجود توده مانند ورید واریسی بزرگ، کیست گانگلیونی، التهاب تاندون یا غلاف تاندون یا برجستگی استخوانی داخل تونل تارس
- بیماری های رماتیسمی مانند روماتیسم مفصلی ریسک ابتلا به این عارضه را افزایش می دهد.
- بیماری هایی مانند دیابت
علائم ایجاد سندرم تونل تارسال چیست؟
افرادی که به این عارضه دچار می شوند ممکن است دارای علائمی مانند :
بی حسی، درد، سرد و گرم شدن ناگهانی ناحیه بالا و پایینی پا، ضعف در پاها، تورم و التهاب در اطراف قوزک پا (مچ به پایین)، احساس خارش در مچ پا، عدم توانایی در ایستادن و حفظ تعادل بر روی پا باشند.
دلایل ایجاد این سندرم و آسیب به عصب تیبیال می تواند شامل علائمی همچون :
داشتن کف پای صاف، صدماتی مانند پیچ خوردگی مچ یا شکستگی پا، رشد نامنظم در دوران کودکی، توده هایی مانند لیپوم یا تومور در نزدیکی عصب تیبیال، شرایط (سیستمیک) در سطح بدن مانند کم کاری تیروئید، دیابت یا آرتریت باشد.
پیشگیری از سندروم تونل تارسال
پیشگیری از سندروم تونل تارسال با آگاهی از علل و اجتناب از شرایطی است که این مشکل را برای شما به وجود می‌آورد:
- استراحت برای پا بین ایستادن ها و راه رفتن های طولانی بسیار مهم است. سعی کنید بنشینید و حالت بدنی خود را تغییر دهید تا فشار وارد شده روی عصب تیبیال کاهش پیدا کند.
- فعالیت های مثل گرم کردن قبل از اینکه ورزش های سنگین را شروع کنید کمک میکند از آسیب زدن به عصب و این ساختارها جلوگیری کنید و احتمال گرفتگی عصب را کاهش دهید.
- پوشیدن کفش های مناسب و در صورت نیاز استفاده از ارتزها میتواند به شما کمک کند فشار وارد شده به آن ناحیه را کاهش دهید.
کفش های که سفت بسته شده‌اند یا تنگ هستند موجب آسیب رسیدن به پا میشوند.
- اگر فعالیت های ورزشی میکنید برای نواحی غیر هموار و قسمت هایی که تحت تأثیر تغییر جهت ناگهانی قرار میگیرند از پیچیدن پا و بریس ها استفاده کنید.
این امر باعث میشود از بروز سندروم تونل تارسال و آسیب دیدگی مچ پا جلوگیری کنید.
- یک برنامه تقویتی خوب میتواند حمایت لازم از عضلات پا را به وجود آورد. قدرت پا زیاد میشود و آسیب دیدگی های پا و مچ پا کاهش می‌یابد.
همچنین این عضلات میتوانند فشار و استرس هنگام بلند کردن و فرود آوردن پا را به حداقل برسانند.
- انعطاف پذیری عضلات قسمت پایین پا کمک میکند پای شما در همترازی صحیحی قرار بگیرد و کششی که تاندون ها موقع استراحت دارند را به حداقل میرساند.
عضلاتی که انعطاف پذیر هستند احتمال آسیب دیدگی‌شان بسیار کم است.
تشخیص سندروم تونل تارسال
بعد از مشاهده علائم ایجاد شده در مچ و کف پا از جمله درد و تورم و اختلال در حرکت و عملکرد آن ها، فرد به متخصص ارتوپدی مراجعه کرده و پزشک بعد از بررسی سوابق بیماری های فرد و انجام آزمایشات متعدد و تشخیص نوع و شدت عارضه و همچنین علت آن، جهت درمان مناسب و سریع تر و بهبود فرد اقدام می کند.
این آزمایشات عبارتند از:
- مشاهده و لمس ناحیه آسیب دیده: ابتدا میزان تورم، التهاب و قرمزی پا را بررسی کرده و با لمس ناحیه مچ و کف پا، میزان درد و اختلال عملکردی و حرکتی را نیز می سنجد.
- اشعه ایکس: بعد از بررسی و مشاهده علائم، برای تشخیص بهتر، از ناحیه آسیب دیده پا (ناحیه مبتلا به سندروم تارسال) و با استفاده از اشعه ایکس عکس برداری کرده و یک عکس کلی می گیرد.
- .تصویربرداری مغناطیسی (MRI): برای اینکه بهتر بتواند عارضه را تشخیص دهد و جهات مختلف ناحیه آسیب دیده پا را بررسی کند، از این روش استفاده می کند.
- الکترومیوگرافی (EMG) یا نوار عصب و عضله: با این روش میزان فعال بودن عصب تیبیال را در هنگام استراحت (بی تحرکی) اندازه گرفته و میزان اختلال ایجاد شده در آن را نیز می سنجد.
- سونوگرافی با وضوح بالا: گاهی ممکن است علاوه بر تمام این موارد تشخیصی، پزشک برای تشخیص بهتر آسیب دیدگی، سونوگرافی نیز انجام دهد.
- بررسی هدایت عصبی: این روش توسط الکترودها انجام گرفته و به بررسی عصب تیبیال و میزان عملکرد عضلات پرداخته و آنها را اندازه می گیرد.
- سی تی اسکن: این آزمایش بخش آسیب دیده پا و عصب تحت فشار در تونل تارسال را واضح تر نشان داده و مشخص می کند.
- ام آر آی: این آزمایش نسبت به دیگر آزمایشات دقیق تر بوده و می تواند علل ایجاد آسیب، شدت فشردگی و آسیب وارد شده به عصب تیبیال و نوع آن را بطور کامل و دقیق مشخص کند.
درمان سندروم تونل تارسال
- استراحت
عدم استفاده از پا از بدتر شدن آسیب جلوگیری کرده و باعث التیام آن میشود.
- استفاده از یخ
بر روی پوست خود یک حوله‌ی نازک قرار داده و کمپرس سرد یا یخ را بر روی منطقه‌ی آسیب دیده قرار دهید. یخ را به مدت ۲۰ دقیقه بر روی منطقه قرار داده و سپس ۴۰ دقیقه قبل از استفاده‌ی دوباره از یخ صبر کنید.
- ثابت سازی و عدم تحرک
در برخی از موارد برای بهبودی عصب و بافت‌های اطراف آن لازم است تا تحرک کف پا به کمک گچ گرفتن محدود شود.
- بریس
افراد مبتلا به کف پای صاف و افرادی که به علائم شدید و آسیب‌های عصبی مبتلا هستند ممکن است برای کاهش فشار وارده بر روی پا از بریس های مخصوص استفاده کنند.
- وسایل و کفش‌های طبی
کفی‌های سفارشی کفش ممکن است برای کمک به حفظ قوس کف پا و محدود کردن حرکت بیش‌ازاندازه که باعث فشرده شدن عصب میشود، برای فرد تجویز شوند.
استفاده از کفش‌های مناسب و مخصوص توصیه میشود.
- داروهای خوراکی
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند.
- مگنت تراپی
مگنت تراپی یا همان مغناطیس درمانی روشی است که در آن با ایجاد میدان مغناطیسی در بدن گردش خون را افزایش داده و از این طریق باعث کاهش درد، تورم و التهاب میشوند.
این روش از موثرترین درمان‌ها برای آسیب‌های عصب تیبیال و گیرافتادن آن در تونل تارسال می‌باشد.
- شاک ویو تراپی
در شاک ویو تراپی امواج صوتی را به گونه‌ای وارد بدن می‌کنند که ناحیه آسیب دیده با یک شوک مواجه شود. این کار موجب تحریک و ترمیم بافت و عصب آسیب‌دیده و کاهش تورم و درد ناشی از آن میشود.
- اوزون تراپی
اوزون تراپی به شکل های مختلف صورت می گیرد و تزریق اوزون به ناحیه آسیب دیده، موجب افزایش سرعت روند بهبود عصب تیبیال شده و به کاهش التهاب و درد پا کمک می کند.
- لیزردرمانی
تاباندن نور اشعه لیزر بر روی ناحیه آسیب دیده پا، موجب تحریک و ترمیم بافت ها و عصب تیبیال شده و به بهبود سریع تر پا کمک میکند.
- استفاده از ابزارهای درمانی
استفاده از باندهای کشی برای بستن پا، کش‌های طبی برای تقویت عضلات کف پا، ارتزها، کفش‌های طبی و کفی‌های طبی موجب قرارگرفتن پا در حالت مناسب، بهبود وضعیت پا و جلوگیری از بروز آسیب‌های جدی‌تر میشود.
- طب سوزنی
در طب سوزنی، نقاط مد نظر در محل گیرافتادگی عصب پا جهت ورود سوزن تحریک و سپس سوزن‌های ریزی به آرامی وارد و بین بازه زمانی 5 تا 30 دقیقه در منطقه آسیب دیده قرار میگیرند.
- کایروپراکتیک
کایروپراکتک یک روشی درمانی شامل دوره‌ای تقویتی، با کمک گرفتن از دستان جهت تشخیص و درمان سندرم تونل تارسال است.
- ورزش های فیزیوتراپی
در اکثر موارد فیزیوتراپی برای درمان تونل تارسال کافی است.
کشش های هدف‌دار و تمرین های تقویتی که در بافت های مرتبط در پا انجام میشوند میتوانند حمایت لازم از آن قسمت پا را به وجود بیاورند و مفصلی را که عصب تیبیال را تحت فشار قرار داده است را باز میکند.
فضای بیشتری به عصب میدهد و ورم آن ناحیه را کاهش میدهد. در این قسمت پروتکل ها و فرآیندهای خاصی طراحی شده است تا بتوانیم با کشش و طولانی‌تر کردن عصب در آن قسمت درد را کاهش بدهیم.
در این قسمت تمرینات و کشش های اصولی برای کاهش درد آورده شده است:
- بالا آوردن پاشنه و انگشتان پا.
صاف بایستید و انگشتان پا را بالا بیاورید و خم کنید. به آرامی انگشتان پا را به سمت زمین بیاورید و آرام پاشنه پا را بلند کنید و به تدریج فشار را روی سینه پا قرار دهید.
- کشش فاسیا پلانتار.
بنشینید و پاهای خودتان را دراز کنید سپس دستتان را دراز کنید و انگشت بزرگ پا را بگیرید و به آرامی به سمت عقب بکشید.
اگر نمیتوانید به انگشت پا برسید میتوانید از یک حوله یا یک باند کششی ورزشی برای اجرای این تمرین استفاده کنید.
شما میتوانید برای کشش فاسیا پلانتار از یک توپ تنیس در زیر پای خود استفاده کنید. توپ را در قسمت قوس پا قرار دهید و فاسیای کف پا را بکشید.
یک بطری آب را فریز کنید و کف پا قرار دهید آن را بغلتانید اینکار باعث میشود هم ورم تسکین پیدا کند و هم درد به طور همزمان کاهش یابد.
- کشش پاشنه پا.
کنار دیوار بایستید و پای خودتان را بالا مقابل دیوار قرار دهید و پاشنه پا کف زمین باشد زانوهای خود را مقابل دیوار خم کنید تا در عضلات ساق پا احساس کشش کنید این حالت را تا ۵ تنفس نگه دارید سپس رها کنید. تکرار کنید.
اگر علائم شما تا 48 ساعت بهبود پیدا نکردند نمیتوانید هیچ کششی را بدون درد به طور کامل انجام دهید و باید به پزشک مراجعه کنید.
تمرینات تقویت عضلات
فعالیت‌های تقویتی برای هر ماهیچه‌ای که تحت تاثیر این سندرم قرار گرفته است، مانند عضله تیبیالیس خلفی در پشت ساق پا.
انجام تمرینات تعادلی برای بهبود تعادل و هماهنگی اندام‌هایی که اغلب تحت تأثیر سندرم تونل تارسال مچ پا قرار میگیرند. تمرینات شامل:
- کشش عضله سولئوس
صاف بایستید و پای آسیب دیده را پشت خود قرار دهید.
پای عقب را در حالی که پاشنه خود را روی زمین نگه داشته‌اید خم کنید.
هنگامی که در پشت پای خود احساس کشیدگی کردید بایستید و در همین حالت بمانید.
کشش را به مدت 45 ثانیه نگه دارید.
این تمرین را 3 تا 4 بار در روز تکرار کنید.
- کشش عضله گاستروکنمیوس
صاف بایستید و پای آسیب دیده را به پشت ببرید.
زانوی پای پشتی را صاف نگه دارید و زانوی جلو را کمی خم کنید.
روی پای جلویی حرکت کنید در حالی که هر دو پاشنه را روی زمین نگه داشته‌اید.
به محض احساس کشش در پای عقب، از حرکت به جلو دست بردارید.
حرکت را به مدت 45 ثانیه نگه دارید.
این حرکت را 3 تا 4 بار در روز تکرار کنید.
- کشش عضله هالوسیس لانگوس
انگشت شست پا را روی حوله غلتان قرار دهید.
زانوی خود را به جلو خم کنید تا جایی که کشش را در زیر پای خود احساس کنید.
پای خود را در تمام طول کشش صاف روی زمین نگه دارید.
به مدت 45 ثانیه در این حالت بمانید.
حرکت را برای 3 تا 4 بار در روز تکرار کنید.
جراحی تونل تارسال
در بعضی موارد با درمان مراقبتی نمی توان سندروم تونل تارسال را بهبود بخشید. اگر نشانه ها شدید بودند، جراحی – قطع یا کاهش فشار تونل تارسال – توصیه میشود.
قطع تونل تارسال را می‌توان از طریق ایجاد سوراخ (به شکل ارتروسکوپ) یا با ایجاد برشی اطراف مالئول میانی انجام داد. بسته به نوع جراحی ممکن است از یکی از انواع زیر استفاده شود :
بی حسی موضعی: بدین معنا که هوشیار خواهید بود ولی قادر به حس چیزی نیستید؛ یا بیهوشی کلی، که در طول جراحی خواب خواهید بود.
جراحی تونل تارسال معمولا حدود 1 ساعت به طول می‌انحامد و در اکثر موارد میتوانید همان روز به خانه بروید.
روش انجام جراحی سندروم تونل تارسال
در جراحی کاهش فشار از روی تونل تارسال، نگهدار خم کننده در ابتدا بریده میشود و سپس ناحیه به صورت کامل بررسی خواهد شد. سه تونل دیگر در این ناحیه وجود دارد:
کانال های بالایی، پایینی و میانی پاشنه که ممکن است آنها نیز بریده شوند. هر گونه رشد غیرعادی همچون کیست، یا بافت های زخمی برداشته شده و هر گونه نوار فیبری که بر عصب تیبیال خلفی فشار وارد می‌نماید نیز قطع خواهد شد.
خطرات و عوارض ناشی از جراحی سندرم تونل تارسال
عوامل کلی برخی از عوامل باعث افزایش خطر ابتلا به عوارض حین و پس از عمل جراحی سندرم تونل تارسال میشوند و شامل موارد زیر میشوند:
- چاقی: به طور کلی هرچه درجه چاقی بیشتر باشد، خطر جراحی بیشتر است.
- سیگار کشیدن: طولانی‌تر شدن مدت مصرف سیگار (سال‌های سیگاری بودن)، خطر جراحی را بیشتر میکند.
- افزایش سن
- دیابت کنترل نشده: همین طور هموگلوبین بالا و گلوکز بالا
- عملکرد ضعیف کلیه: که با بالا بودن BUN (نیتروژن اوره خون) و کراتینین خون همراه است.
- عملکرد ضعیف کبد: در تست عملکرد کبد نشان داده میشود.
- فشارخون بالا: به ویژه اگر آن را به خوبی کنترل نکنید.
- وضعیت تغذیه‌ای ضعیف (سوء تغذیه همراه با کمبود مواد معدنی و ویتامین)
- عملکرد ضعیف ریه: که توسط نتایج غیر طبیعی عملکرد ریه تایید میشود.
- سابقه اختلالات خونی
- داشتن بیماری‌های طولانی: مانند اختلالات خودایمنی، عفونت مزمن
- ضعف سیستم ایمنی که میتواند ناشی از علل مختلفی باشد.