تنگی کانال نخاعی چگونه ایجاد می شود و درمان آن

تنگی کانال نخاعی چیست؟

درد مزمن پشت یک مشکل بزرگ برای میلیون‌ها نفر از افراد بزرگسال است. در حال حاضر تخمین زده می‌شود که حدود 75 درصد از همه افراد یک دوره درد پشت مقاوم را در زندگی خود تجربه خواهند کرد، 1 تا 2 درصد از فشار شدید ریشه عصب رنج می‌برند و 3 تا 5 درصد افراد مبتلا به فتق دیسک می‌شوند. تنگی کانال نخاعی یا اسپينال استنوزيس (Spinal stenosis) نیز از عواملی است که در ایجاد درد پشت مداخله می‌کند.

تنگی کانال نخاعی یک اختلال است که در اثر تنگ شدن کانال یا مجرای نخاعی ایجاد می‌شود، کانالی که اعصاب از آن عبور می‌کنند و از بالا تا پایین در مرکز پشت بدن کشیده شده است. از آنجایی که تنگی کانال نخاع، ناشی از تراکم فشار اضافی بر روی نخاع و اعصاب پشت است، معمولا باعث کمر درد، سیاتیک و سایر مشکلات عصبی می‌شود. در اکثر افراد علائم تنگی نخاع در ناحیه کمری پشت و گردن ظاهر می‌شود، اما بعضی دیگر از افراد نشانه قابل توجهی از این مشکل تجربه نمی‌کنند. تنگی کانال نخاع، همچنین ممکن است به علت آسیب‌دیدگی اعصابی که به بخش پایینی بدن متصل هستند منجر به مشکلات مربوط به کنترل مثانه یا روده بشود. اگر‌چه درمان‌های معمول برای تنگی کانال نخاع، شامل مصرف دارو برای کاهش التهاب یا درد خفیف (و گاهی اوقات در موارد شدید جراحی ستون فقرات) است، اما درمان‌های طبیعی از قبیل ورزش، کشش، فیزیوتراپی و استفاده از روش‌های گرما یا یخ در منطقه دردناک نیز می‌تواند بسیار موثر باشد.

ستون مهره‌ها ستونی از 26 استخوان کوچک در پشت ماست که ما را قادر می‌سازد مستقیم بایستیم، راه برویم، اشیا را بلند کنیم و خم شویم. تنگی کانال نخاعی، اغلب در اثر فرسایش و سایشی که به دلیل بالا رفتن سن است ایجاد می‌شود و بخشی از بیماری دیسک دیژنراتیو که باعث ضعف استخوان‌ها و اسیب‌دیدگی غضروف‌های ستون مهره‌ها می‌شود، می‌باشد. اگر‌چه معمولا افراد مسن بیشتر به تنگی کانال نخاع مبتلا می‌شوند، افراد میانسال نیز ممکن است این وضعیت را تجربه کنند. درصد کوچکی از افراد جوان نیز به صورت وراثتی با تنگی کانال نخاع متولد شده‌اند که باعث ایجاد محدودیت در تحرک آن‌ها می‌شود.

انواع تنگی کانال نخاعی:

انواع تنگی کانال نخاعی با توجه به جایی که در ستون فقرات اتفاق می افتد، طبقه بندی می شوند ؛ امکان دارد بیش از یک نوع داشته باشد.
دو نوع اصلی تنگی کانال نخاعی، عبارتند از:

• تنگی مهره های گردنی:

  در این شرایط، باریک شدن در قسمت ستون فقرات در گردن شما رخ می دهد.

• تنگی مهره های کمری:

  در تنگی کانال کمری همانطور که در مقالات دیگر مرکز جامع توانبخشی آرمان اشاره شده است ریشه های اعصاب نخاعی در قسمت پایینی کمر تحت فشار قرار می گیرند و این وضعیت مخصوصا هنگام فعالیت کردن می تواند سبب ایجاد علائم درد سیاتیک (مور مور شدن، ضعف یا بی حسی که از قسمت پایین کمر تا به باسن و پاها منتشر می شود) شود.

علائم تنگی کانال نخاعی

1. کمردرد
2. درد سوزشی در انتهای کمر و اندام‌ های تحتانی
3. درد و گرفتگی در پشت ساق پا
4. گزگز کردن اندام های فوقانی
5. ضعف و آتروفی عضلات ساق پا
6. اختلال در عملکرد حرکتی فرد (لنگیدن حین راه رفتن و عدم توانایی در حفظ تعادل در موارد شدید)
7. کاهش درد در زمان خم شدن به جلو مانند حالت نشستن
8. تشدید درد هنگام راه رفتن
9. احساس درد در ساق پا
10. بی حسی و ضعف پاها
11. بی‌حسی، ضعف و سوزن سوزن شدن دست ها
12. درد گردن یا شانه در صورت تنگی کانال نخاعی در ناحیه گردن
13. گزگز، بی حسی، خواب رفتگی انگشتان دست و پا

دلایل و عوامل افزایش دهنده خطر

1. بیرون زدگی دیسک کمر
2. افزایش سن که سبب آسیب پذیری دیسک بین مهره ای می شود.
3. آرتروز ستون فقرات
4. افزایش ضخامت رباط های اطراف نخاع
5. وارد شدن ضربه به ستون فقرات
6. آسیب دیدگی ستون فقرات
7. شکستگی مهره ها
8. لیز خوردن مهره ها بر روی هم
9. تومور های نخاعی
10. پوکی استخوان
11. آسیب های دیسک بین مهره ای

چه بیماری هایی با تنگی کانال کمری همراهی دارند؟

در برخی بیماران تنگی کانال با سایر مشکلات ستون فقرات همراه است؛ مثل بیرون زدگی دیسک، لقی مهره و پوکی استخوان. پس نباید این تصور وجود داشته باشد که فقط با یکی از این بیماریها درگیر هستیم و گاهی لازم است همزمان چند مشکل با هم درمان شوند. به عنوان مثال گاهی لازم است با درمان دارویی تزریقی یا خوراکی به سرعت جلوی پیشرفت پوکی استخوان گرفته شود وگرنه موفقیت هر نوع درمانی برای تنگی کانال بسیار کم خواهد بود و یا اینکه اگر تنها راه ممکن برای تنگی کانال یک بیمار جراحی باشد، بررسی از نظر لقی مهره ضروری است تا حین عمل به غیر از تراشیدن استخوان ها و آزاد کردن عصبها، با کمک پلاتین گذاری ناپایداری و لقی مهره‌ها هم درمان شوند.

تشخیص تنگی کانال نخاعی

تشخیص این عارضه می‌تواند کار خیلی سختی باشد، زیرا علائم آن ممکن است که در اثر عوارض دیگری غیر از تنگی کانال نخاعی نیز به وجود آمده باشد. معمولاً افرادی که دچار تنگی کانال نخاعی شده باشند، سابقه مشکلات کمر نداشته و اخیراً دچار مصدومیتی از این ناحیه نشده‌اند. اولین علائم بروز تنگی کانال نخاعی را اغلب می‌توان در مشکلات و ناراحتی پاها مشاهده کرد.

در بعضی از موارد ممکن است برای تعیین علت تنگی کانال نخاعی از آزمایش‌های عکسبرداری مخصوصی از قبیل ام آر آی یا سی تی اسکن استفاده شود. این آزمایش‌ها و سایر روش‌های عکسبرداری می‌تواند تصاویری حاوی جزئیات کامل استخوان‌ها و بافت‌های نرم ستون فقرات تولید کند که به تشخیص این عارضه کمک زیادی می‌نماید.

درمان تنگی کانال نخاعی

درمان با توجه به شدت علائم و میزان محدودیت فعالیت‌های روزانه در اثر تنگی کانال نخاعی انجام می‌شود. در ادامه به معرفی چند روش‌ درمانی می‌پردازیم که پزشک با توجه به میزان درد از آنها بهره می‌گیرد:

• محدود کردن فعالیت‌ها

از انجام دادن فعالیت‌هایی که علائم را تشدید می‌کند، خودداری کنید. این فعالیت‌ها بسته به شدت و محل تنگی کانال نخاع شامل پیاده‌روی (به خصوص راه رفتن روی سرازیری) و ایستادن طولانی مدت می‌شود.

• درمان دارویی

مصرف دارو در کنار دیگر درمان‌های غیرجراحی غالباً برای تسکین درد و انجام دادن فعالیت‌های روزمره کافی است. داروها را طبق دستور پزشک مصرف کنید و دستورالعمل مصرف دارو را حتماً مطالعه کنید.

داروهای زیر علائم تنگی کانال نخاع را کاهش می‌دهد:

1. استامینوفن: استامینوفن درد را آرام می‌کند، اما التهاب را کاهش نمی‌دهد.
   داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ناپروکسین و ایبوپروفن. این داروها درد و التهاب را کاهش می‌دهد.
2. مسکن‌های مخدر: این داروها درد شدیدی را که داروهای دیگر اثری بر آن ندارد، تسکین می‌دهد. چون مصرف مسکن‌های مخدر عوارض جانبی متعددی را به دنبال دارد، این داروها معمولاً فقط برای یک دوره کوتاه تجویز می‌شوند.
   تزریق استروئید در فضای اپیدورال (ESIs): هدف از تزریق استروئید، کاهش التهاب در ریشه عصب و در نتیجه تسکین پا درد است.

• فیزیوتراپی

فیزیوتراپی درمان مهمی برای تنگی کانال نخاعی است. فیزیوتراپی در تسکین درد موثر است و عضلات را تقویت می‌کند.

متخصص فیزیوتراپی حرکاتی را برای تقویت عضلات شکم به بیمار آموزش می‌دهد؛ وقتی این عضلات قوی‌تر شوند، بهتر می‌توانند ستون فقرات را نگه دارند. همچنین بیماران تمرین‌هایی را برای حفظ انعطاف‌پذیری و کاهش التهاب یاد می‌گیرند.

درمان‌های طب مکمل و جایگزین، نظیر طب سوزنی نیز برای تسکین درد ناشی از تنگی کانال نخاع به کار برده می‌شود.

• ورزش درمانی

ورزش ایروبیک و تمرین‌های کششی و تقویتی عضلات شکم و پایین کمر علائم را تسکین می‌دهد و عضلات را قوی‌تر می‌کند. اگر این نرمش‌ها را 4 یا 5 بار در هفته انجام دهید، اثرگذاری آنها بیشتر خواهد شد. از مفیدترین ورزش‌های ایروبیک می‌توان به دوچرخه ثابت (با ستون فقرات خم شده رو به جلو) و راه رفتن روی تردمیل با سطح شیبدار اشاره کرد.

• جراحی

چنانچه درمان‌های غیرجراحی کمکی به رفع علائم نکند، پزشک جراحی را توصیه می‌کند. جراحی‌های مختلفی بر روی ستون فقرات انجام می‌شود، جراح مغز و اعصاب روش مناسب را با توجه به علت بروز مشکل توصیه می‌کند. عوارض و خطرات این جراحی‌ها نیز مانند هر عمل دیگری به سن بیمار، وضعیت سلامت عمومی وی و مشکلات دیگر بستگی دارد. پزشک تمام عوارض را قبل از تصمیم‌گیری برای انجام عمل مدّ نظر قرار می‌دهد.

بیمارانی که دچار شرایط زیر هستند، می‌توانند متقاضی جراحی باشند:

1. پا درد و کمردردی که فعالیت عادی را محدود کرده یا کیفیت زندگی را مختل کرده باشد.
2. نقص‌های عصبی پیشرونده مانند ضعف پا، افتادگی پا یا بی‌حسی دست و پا ایجاد شده باشد.
3. عملکردهای روده و یا مثانه مختل شده باشد.
4. دشواری در راه رفتن یا ایستادن
5. موثر نبودن درمان دارویی و طب فیزیکی
6. برخوردار بودن از سلامت عمومی مناسب

انواع جراحی برای برطرف نمودن تنگی مجرای نخاعی

• جراحی فورامینوتومی: در صورتی که بخشی از دیسک، عصب های مهره ها را تحت فشار قرار دهد، این جراحی انجام می شود. در این عمل با بزرگ کردن دهانه مجرا می توان رشته های عصبی را بدون تحت فشار خارج کرد.
• جراحی لامینوتومی: در این جراحی زمانی که تیغه بر عصب بیمار فشار وارد کند این جراحی انجام می شود. در این عمل با ایجاد یک دهانه بزرگ بر روی تیغه یا پوشش استخوانی محافظ کانال نخاعی و نخاع بیمار، فضای بیشتری برای رشته های عصبی بیمار ایجاد می کند.
• جراحی لامینکتومی: این جراحی از طریق تجهیزات سخت افزاری نظیر دستگاه های فرآوری بین مهره ای یا قفس های میان بدنه ای انجام می شود. در بعضی مواقع جراحی لامینوتومی به تنهایی کافی نیست و ممکن است برداشتن تمام یا بخشی از تیغه لازم باشد. در این روش از طریق جدا کردن استخوان ها از یکدیگر به جای برداشتن آنها، فشار کاهش می یابد.