سندرم تونل کوبیتال دومین فشرده سازی شایع عصبی است که در آرنج اتفاق می افتد.
(سندرم تونل کارپال شایع ترین است.) فشار ایجاد شده توسط آن می تواند باعث ناراحتی و درد شده و ممکن است منجر به از دست دادن عملکرد دست گردد.
سندرم تونل کوبیتال در اثر فشردگی عصب اولنار هنگام عبور از زیر برجستگی استخوانی (اپیکوندیل داخلی) در قسمت داخلی آرنج ایجاد می شود.
در این ناحیه، عصب نسبتاً محافظت نشده است و می تواند بین استخوان و پوست در تونلی به نام تونل مکعبی محبوس گردد.
عصب اولنا (عصب زند زیرین ) ابتدا از شبکه عصبی گردنی خارج می شود و پس از گذشتن از مسیر گردن و بازو و آرنج از فضای تونل کوبیتال عیور مبکند.
نهایتا به کف دست می رسد و پس از گذشتن از عضلات کف دست به انگشت کوچک و نیمه داخلی انگشت انگشتری می رسد.
(اگر کف دست به سمت صورت باشد، قسمتی از انگشت انگشتری که به سمت تنه است) وظیفه این عصب تحریک قسمتی از عضلات ساعد و کف دست برای حرکت کردن و همچنین دادن حس لامسه به سطح داخلی ساعد و کف دست و انگشت کوچک دست و نیمه داخلی انگشت انگشتری است.
چنانچه این عصب تحت فشار قرار گیرد، بیماری ایجاد می شود. شایع ترین مکانی که عصب تحت فشار قرار میگیرد ،تونل کوبیتال (آرنجی )است .
علائم سندروم تونل کوبیتال چیست؟
درد، گزگز و بیحسی یا کاهش حس علائم مهم سندروم تونل کوبیتال هستند. مهمترین مشخصه های این بیماری عبارتند از:
- کاهش حس و گزگز که معمولا در انگشتان کوچک و انگشتری دست بوجود میاید.
- گاهی اوقات این علائم در حالت معمولی وجود ندارد و فقط موقعی که بیمار ساعد و آرنجش را برای مدتی بر روی تکیه گاهی مانند تکیه گاه کنار صندلی میگذارد درد ایجاد میشود یا موقعی که بیمار آرنج خود را بطور مکرر خم و راست میکند.
- گاهی اوقات علائم موقعی ظاهر میشوند که بیمار مدت طولانی آرنج خود را در حالت خمیده نگه میدارد مثلا وقتی گوشی تلفن را برای مدت زیادی میگیرد یا در حین خوابیدن.
- درد معمولا در ناحیه داخلی آرنج است ولی میتواند به ساعد یا بازو هم انتشار یابد.
- در بعضی بیماران مشکلات حرکتی هم بوجود میاید.
در این حالات دست ضعیف شده، ممکن است اشیاء بطور مکرر از دست بیفتند یا فرد احساس کند در موقع گرفتن اشیاء دستش قدرت کافی ندارد.
- بیمار ممکن است متوجه شود که در حین انجام دادن حرکات ظریف، انگشتان دست وی دچار اشکال شده است و مهارت انجام حرکات انگشتان را که در قبل داشت ندارد.
- در حالات شدید بیماری، ممکن است حس انگشت کوچک و نیمی از انگشت انگشتری و طرف داخلی دست و ساعد از بین رفته و عضلات طرف داخلی ساعد لاغر شوند.
- اگر بیماری به مدت طولانی باقی بماند انگشتان دست دچار تغییر شکل میشوند به این صورت که دو انگشت کوچک دست حالت خمیده به خود گرفته و از هم فاصله میگیرند.
- در حالات مزمن ممکن است عضلات بین اسخوانی کف دست لاغر شوند.
علائم بیماری در ابتدا کم و زیاد میشود و یا گاهگاهی است ولی بعد از مدتی دائمی میشود.
علل ایجاد سندرم تونل کوبیتال
هر عملی که باعث ایجاد فشارمزمن و طولانی مدت بر روی عصب زند زیرین (عصب اولنا) در ناحیه تونل کوبیتال (آرنجی )شود ، باعث ایجاد بیماری سندرم تونل کوبیتال (آرنجی ) می شود.
(چون احتمال این هست که عصب در نواحی دیگری تحت فشار قرار بگیرد اما شایع ترین مکان تونل کوبیتال یا تونل آرنجی است).
از جمله این علل عبارتند از :
۱. شکستگی های قدیمی اطراف آرنج
۲. نیمه در رفتگی مکرر عصب به دلیل کم عمق بودن ناودان
۳. استئو آرتریت (کاهش فضای مفصلی آرنج )پیشرفته آرنج
۴. کوبیتوس والگوس (چرخش رو به خارج ساعد اگر دو دست بهم نزدیک شوند دو ساعد از هم دور و دو ناحیه آرنج بهم نزدیک میشوند)
علل دیگر عبارتند از:
تحت فشار قرار گرفتن عصب به توسط یک نوار بافتی در کانال اپی کندیل مدیال
- فشار به عصب حین بیهوشی
- نیمه در رفتگی و جابجایی عصب از محل طبیعی خود
- تغییر شکل مفصل آرنج بطوریکه موجب کشیده شده عصب اولنا شود مانند انحراف ساعد به خارج یا کوبیتوس والگوس Cubitus valgus
- استئوآرتریت یا ساییدگی شدید مفصل آرنج
- فشار یک برجستگی استخوانی بر روی عصب
- همراه با تورم اپی کندیل مدیال medial epicondylitis یا آرنج گلف بازان
- تومور
- گانگلیون در ناحیه آرنج
- شکستگی در ناحیه آرنج
- دررفتگی آرنج
- خونریزی و هماتوم در اطراف عصب
سندرم تونل کوبیتال بیماری است که در آن به علل خاصی عصب اولنار در ناحیه آرنج تحت فشار قرار میگیرد.
فشرده شدن عصب در این ناحیه موجب بروز علائم حسی و حرکتی خاصی در انگشتان دست میشود.
چگونه می‌توان از سندرم تونل کوبیتال جلوگیری کرد؟
برای پیشگیری از این بیماری به موارد زیر دقت داشته باشید:
- بازوهای خود را باید انعطاف‌پذیر و قوی نگه دارید.
- به آرنج خود تکیه ندهید، به خصوص زمانی که روی سطح سختی هستید.
- قبل از ورزش کردن یا فعالیت با بازو برای ورزش کردن یا سایر حرکات تکراری، بدن خود را گرم کنید.
چگونه می توان فهمید که آیا سندرم تونل کوبیتال دارم یا نه؟
به طور کلی، برای تشخیص سندرم تونل کوبیتال باید ترکیبی از علائم و نشانه هارا در نظر گرفت از جمله:
درد در سمت داخلی ساعد و یا انگشت کوچک و حساسیت پشت استخوان آرنج به این صورت که لمس آن ناحیه درد شما را تکثیر می کند، این مورد می تواند باعث بی حسی در امتداد انگشت کوچک و حلقه ای و یا ضعف مچ دست و خود دست شما شود.
در واقع این تشخیص باید به صورت بالینی و توسط پزشک و یا فیزیوتراپ صورت بگیرد.
پزشک شما می تواند تست هدایت عصب را برای ارزیابی وضعیت عصب و محل وارد آمدن فشار به کار ببرد.
سندرم تونل کوبیتال چگونه تشخیص داده می شود؟
علاوه بر اینکه پزشک معاینات فیزیکی را انجام می دهد و تاریخچه پزشکی بیمار را در نظر می گیرد، ممکن است نیاز به آزمایش های تشخیصی دیگر مانند نوار عصب عضله نیز باشد.
در ادامه همه موارد را برای شما ذکر خواهیم کرد:
تست هدایت عصبی
با انجام این تست سرعت حرکت سیگنال ها به سمت عصب برای پیدا کردن فشردگی یا انقباض عصب اندازه گیری می شود.
الکترومیوگرافی (EMG)
با این آزمایش می توان عملکرد عصب و عضله را مورد بررسی قرار داد و ممکن است برای آزمایشات عضلاتی که توسط اولنار کنترل می شود، مورد استفاده قرار گیرد.
اگر عضلات آنطور که انتظار می رود، کار نکند، ممکن است نشان از وجود مشکل در عصب اولنار باشد.
عکسبرداری با اشعه ایکس
با این روش، بررسی استخوان های آرنج انجام می گیرد. همچنین برای بررسی اینکه دچار آرتریت یا خار استخوانی در آرنج خود هستید، نیز کاربرد دارد.
روش های درمان
بهترین روش درمان برای سندرم تونل کوبیتال، توقف فعالیت هایی است که موجب ایجاد مشکل می شود. از جمله روش های درمان این عارضه می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- استراحت کافی و متوقف نمودن هر گونه فعالیتی که وضعیت جسمانی را وخیم تر می کند، مثل خم کردن آرنج
- استفاده از اسپلینت یا بانداژ کردن آرنج در شب (به منظور کاهش تحریک و محدود نمودن حرکت)
- استفاده از آرنج بند (به منظور حفاظت در مقابل تحریک مزمن از سطوح سخت)
- مصرف داروهای ضد التهابی (مانند ناپروکسن یا ایبوپروفن)
-
درمان خانگی سندرم کوبیتال
در ابتدا ساده‌ترین راه جهت رهایی از این بیماری، خودداری از اقداماتی است که منجر به تحریک علائم میشود:
- خوابیدن با آرنج خم شده
- نگه داشتن گوشی طی طولانی مدت
- تایپ کردن برای مدت طولانی
- نگهداشتن کتاب یا تبلت برای مدت طولانی
- تکیه دادن برای مدت طولانی به آرنج و دستان
- رانندگی برای مدت طولانی
-
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی نوعی تغییر فشار ناگهانی به حساب می‌آید که به سرعت در ناحیه بافت آسیب دیده منتشر شده و با تغییر ناگهانی فشار همراه است.
اثر قابل توجه دیگر این موج حفره سازی‌‌های بسیار ریز (کاویتاسیون) در بافت است که در نتیجه‌ی فشار منفی موج است.
تاثیر موج شاک‌ویو به صورت مستقیم و همچنین اثرات کاویتاسیون (حباب سازی در بافت) به صورت غیرمستقیم، باعث تشکیل هماتوم و مرگ سلول‌های مرکزی ناحیه آسیب دیده میشود، که در نتیجه آن تشکیل سلول‌های تاندونی و استخوانی جدید انجام می‌گردد که هدف نهایی درمان است.
انجام شاک ویو تراپی برای درمان سندرم تونل کوبیتال معمولا بسیار موثر است.
-
فیزیوتراپی سندرم تونل کوبیتال
بسیاری از موارد سندرم تونل کوبیتال خفیف تا متوسط را می توان بدون جراحی درمان کرد. متخصص فیزیوتراپی فعالیت هایی که باعث بروز علائم می شوند را تعیین می کند.
توصیه هایی که در این مرحله وجود دارد این است که برای مدتی از انجام دادن این فعالیت ها خودداری کنید.
به خاطر داشته باشید که عصب تحریک شده و گاهی متورم است. در صورت کاهش تحریک و تورم می توان علائم را برطرف کرد.
در موارد پیشرفته تر، متخصص فیزیوتراپی فعالیت ها را اصلاح کرده و توصیه می کند برای کاهش فشار از روی عصب از آتل استفاده کنید. با بهبود وضعیت تمرینات زیر به شما آموزش داده می شود:
تمرینات دامنه حرکت.
متخصص فیزیوتراپی برای بازیابی طول کامل عضلات بازو که به دلیل قرار گرفتن در وضعیت محافظتی کوتاه شده اند و همچنین کمک به حفظ طول طبیعی عضلاتی که تحت تأثیر قرار نگرفته اند تمرینات خاصی را به شما آموزش می دهد.
تمرینات تقویتی عضلات.
افزایش قدرت عضلات مجاور به کاهش درد و بهبود توانایی عملکردی کمک می کند.
تمرینات گلایدینگ عصب.
اعصاب نیز همانند ماهیچه ها یا مفاصل توانایی کشیده شدن دارند. بافت عصبی قوی ترین و طولانی ترین بافت بدن و همچنین حساس ترین بافت نسبت به کشش است.
در سندرم تونل کوبیتال گاهی عصب سفت شده و یا گیر می افتد. این تمرینات روش مؤثری برای تقویت جریان خون به عصب اولنار و کشش ملایم آن هستند.
تمرینات ارگونومیک.
متخصص فیزیوتراپی برای اجتناب از موقعیت ها و وضعیت هایی که باعث فشرده شدن یا کشش طولانی مدت عصب اولنار می شوند روش هایی را به شما آموزش می دهد.
شاید لازم باشد یاد بگیرید چگونه فعالیت های کاری و مراقبت از خود را برای جلوگیری از تحریک بیشتر عصب اصلاح کنید.
-
جراحی سندرم تونل کوبیتال
اگر هنگامی که گیر افتادگی عصب شدید بوده و درمان غیر جراحی بی‌فایده باشد، پزشک درمان از طریق جراحی را توصیه خواهد کرد.
گزینه های درمان جراحی برای این عارضه عبارتند از:
- آزادسازی تونل کاربیتال
- انتقال عصب اولنار قدامی
- اپی کندیل مدیال
-
تمرین درمانی
این بخش از درمان های فیزیوتراپی شامل تکنیک ها و تمرینات ورزشی خاص و مناسبی می شود که فیزیوتراپیست و متخصص تمرین درمانی با توجه به وضعیت بیمار و ناحیه آسیب دیده بدن او، در یک برنامه جامع درمانی تنظیم می کند.
این ورزش ها در بخش تقویتی، کششی و عملکردی قرار داشته و موجب کاهش درد، افزایش گردش خون، بهبود عصب آسیب دیده، تقویت عضلات و افزایش عملکرد ناحیه آسیب دیده (آرنج) می شوند:
خم کردن و کشش آرنج
برای انجام این تمرین ابتدا صاف نشسته و دست آسیب دیده خود را به طور کامل باز کرده و تا شانه به سمت بالا ببرید. پشت دست خود را رو به زمین گرفته و دست را از ناحیه آرنج خم کنید.
انگشتان دست را به گوشتان نزدیک کنید و سپس دست را به حالت قبل خود بازگردانید. این تمرین را حدود ۵ مرتبه انجام داده و کمی استراحت کنید. (مجددا طبق برنامه تمرین درمانی و فیزیوتراپی تمرین را انجام دهید.)
کج کردن سر
برای انجام این تمرین نیز ابتدا به صورت صاف نشسته و دست آسیب دیده خود را باز کنید و تا شانه به سمت بالا ببرید. در این حالت پشت دست شما باید رو به زمین باشد.
سپس سر را در جهت مخالف دست و تا جایی که کشش خفیفی احساس شود، خم کنید. سر را از دستتان دور کنید و دست خود را به سمت زمین خم کنید.
مجددا به وضعیت عادی برگشته و ۵ مرتبه این تمرین را تکرار کنید.
کشش بازو
برای انجام این تمرین ابتدا صاف نشسته و دست ها را در حالی که به سمت جلو قرار گرفته اند باز کرده و به سمت شانه ها ببرید. انگشتان خود را به سمت زمین آورده و آرنج را خم کنید.
مچ دست را به سمت صورت برده و این تمرین را حدود ۵ تا ۱۰ بار انجام دهید.
باز و بسته کردن انگشتان
انگشتان دست دردناک و مبتلای خود را باز کنید و به آرامی روی مفصل میانی انگشتان قرار دهید.
5 ثانیه در این حالت مانده و سپس دست را به حالت عادی خود برگردانید. این حرکت را روزانه در سه ست 10 تایی انجام دهید.