سندروم درد منطقه ای پیچیده (CPRS) یک بیماری دردناک است که معمولا در یک اندام و بدنبال آسیب اعصاب اتونوم بوجود می آید.
نوع درد معمولا مختلط، پایدار، بصورت سوزشی و عمقی، شدید و همراه با ادم اندام و تغییرات رنگ پوست است.
در صورت عدم درمان، درد مزمن، لاغری عضلات و پوست بهمراه ریزش ناخن و مو و شاید درگیری اندام سمت مقابل ظاهر می گردد.
این سندرم معمولا بدنبال بی حرکتی، تروما (صدمه) و یا اتفاق مضر مثل سوختگی و نوروپاتی دیابتی بروز می کند.
تا دهه نود هیچ شناختی از سندرم درد منطقه ای پیچیده (CRPS) وجود نداشت تا زمانی که انجمن IASP یا انجمن بین المللی درد، تعریفی برای این سندرم تحت عنوان «انواع موقعیت‌های دردناکی که به دنبال آسیب‌دیدگی در ناحیه‌ای از بدن به وجود می‌آید» به نام CRPS معرفی کرد.
سندروم درد منطقه ای پیچیده منجر به اختلال عملکرد در ناحیه آسیب‌دیده میشود که به تدریج این وضعیت پیشرفت می‌کند. شایعترین علت این سندرم، تروما یا ضربه، شکستگی، سکته مغزی و قلبی است.
انواع سندرم درد منطقه ای پیچیده
سندرم درد منطقه ای پیچیده که به آن سی آر پی اس گفته میشود؛ دو نوع متفاوت دارد که علائم و درمان های یکسان دارند.
نوع دوم که سابقا به آن causalgia گفته میشد، برای بیمارانی استفاده میشود که آسیب های عصبی در آنها تایید شده است.
افرادی که آسیب عصبی در آنها تایید نشده به عنوان سی آر پی اس یک دسته بندی میشوند.
سی آر پی اس نوع 1 : در اثر واقعه زیان بخش اولیه مانند تصادف، آسیب بافت نرم یا عدم تحرک مانند شانه های منجمد، ایجاد میشود.
سی آر پی اس نوع 2 با آسیب عصبی مشخص، شناسایی میشود. علائم سی آر پی اس از نظر شدت و طول مدت متفاوت است.
مطالعات نشان میدهند بیشتر موارد آن خفیف بوده و افراد به تدریج و به مرور زمان بهبود می یابند. در موارد شدید فرد ممکن است بهبودی نیافته و ناتوانی های بلند مدت را تجربه کند.
اگرچه عامل شروع کننده متفاوت است اما در هر دو نوع علایم مشابه هست و سه مرحله مشابه از بیماری را طی می کنند.
- مرحله اول: حاد
ممکن است سه ماه طول بکشد. درد سوزشی و افزایش حساسیت به لمس شایعترین علامت اولیه CRPS می باشد.
درد متفاوت از آسیب اولیه است ( مداومتر و ماندگار تر).
به دنبال آن تورم و خشکی مفاصل سپس گرمی و قرمزی اندام درگیر اتفاق می افتد.
ممکن است سرعت رشد ناخن و مو بیشتر از نرمال باشد و افزایش تعریق داشته باشیم.
- مرحله دوم: دیستروفیک
مرحله دو می تواند 3 تا 12 ماه باقی بماند . تورم دائمی تر است و چین و چروک پوست از بین می رود.
دمای پوست خنک تر می شود. ناخن ها شکننده می شود.
درد گسترده تر می شود، خشکی افزایش می یابد و ناحیه درگیر به لمس حساستر می شود.
- مرحله سوم: آتروفیک
مرحله سه بعد از یکسال اتفاق میافتد . پوست ناحیه مبتلا رنگ پریده، خشک، محکم کشیده شده و براق می شود.
ناحیه سفت شده و شانس برگشت حرکت کم می شود.
درد ممکن است کاهش یابد و این شرایط در بقیه قسمت های بدن پخش شود.
علائم سندرم درد منطقه ای پیچیده چیست؟
علائمی که ناشی از این بیماری در افراد مشاهده میشود به شرح زیر است:
- آن قسمت از بدن که درگیر شده به دلیل تغییر درجه حرارت، گرم‌تر یا خنک‌تر احساس میشود.
- احساس درد مداوم که با گذشت زمان بدتر میشود.
- درد بیش از آسیب وارد شده احساس میشود.
- حساسیت شدید به درد وجود دارد، به‌طوری که لمس کردن پوستی که آسیب دیده است، منجر به شدیدتر شدن درد خواهد شد.
- احساس سوزش یا فشرده شدن در اندام آسیب‌دیده وجود دارد.
- تورم در قسمت آسیب‌دیده مشاهده شده است.
- کاهش دامنه حرکات، از دست دادن عملکرد بدن، احساس لرزش، کاهش توانایی جهت حرکت اندام آسیب دیده و افزایش سفتی در قسمت مورد نظر وجود دارد.
- تغییر در رنگ پوست ایجاد میشود که می‌تواند به‌صورت لکه‌دار، کبود یا قرمز باشد.
- همچنین تغییراتی در رشد ناخن و مو وجود دارد. ممکن است مو رشد سریعی داشته یا اصلا رشدی وجود نداشته باشد.
- علائم این بیماری معمولا طی ۴ تا ۶ هفته پس از آسیب، شکستگی یا جراحی شروع خواهد شد.
چه کسانی دچار سندروم درد منطقه ای پیچیده می شوند؟
با این که این بیماری بیشتر در زنان شایع است ولی سندروم درد منطقه ای پیچیده می تواند برای هر کسی در محدوده سنی تا سقف 40 سال اتفاق بیافتد.
نوجوانان شانس کمتری برای ابتلا به این بیماری را دارند، به طوری که تعداد کمی از افراد زیر 10 سال و تقریبا هیچ فرد زیر 5 سالی به این بیماری مبتلا نمی شود.
چه عواملی باعث بروز سندرم درد منطقه ای پیچیده (CRPS) میشود؟
معمول ترین اقدامات یا فعالیت هایی که منجر به CRPS می شوند عبارتند از:
- شکستگی
این شایعترین علت ، به خصوص شکستگی مچ دست است.اعصاب می توانند از یک استخوان جابجا شده یا خرد شده ، یا فشار از یک گچ محکم آسیب ببینند.
گچ های بسیار محکم یا دردناک باید بلافاصله قطع و جایگزین شوند تا از بروز این عارضه جلوگیری شود.
- عمل جراحی
برش جراحی ، جمع کننده ها ، موقعیت ، بخیه یا جای زخم بعد از عمل می تواند باعث آسیب عصبی شود.
گاهی اوقات می توان علت را شناسایی و ترمیم کرد ، اما سندروم درد منطقه ای پیچیده حتی پس از جراحی خوب نیز ایجاد می شود.
- پیچ خوردگی / کشیدگی پارگی بافت های همبند ، یا ضربه علیتی
می تواند باعث حرکت بیش از حد مفصلی شود که اعصاب اطراف را کش می دهد.
آسیب های کمتر مانند سوختگی یا بریدگی. اینها علائم مشهودی از صدمات است که ممکن است به اعصاب زیرین نیز آسیب برساند.
- بی حرکتی اندام (اغلب ناشی از ریخته گری)
علاوه بر فشار ناگهانی بر روی اعصاب و محدود کردن جریان خون در دست و پاها مانند موارد فوق ، گچ باعث می شود که برای مدت طولانی از اندام استفاده نشود و آن را از ورود حسی محروم کند.
پس از حذف گچ ، نورون ها به زمان نیاز دارند تا مجدداً با سیگنالینگ عادی سازگار شوند.
- نفوذهای بسیار نادر
مانند برش یا چوب سوزن ، می توانند به طور تصادفی یک عصب حسی سطحی را سوراخ کنند.
متخصصان اعصاب با نقشه برداری از تغییرات حسی روی پوست به مکان یابی عصب آسیب دیده کمک می کنند.
آسیب های عصبی نافذ بزرگتر در حالت ایده آل بلافاصله با جراحی ترمیم می شوند تا فیبرهای عصبی بریده شده دوباره به قسمت عصبی دورتر برگردند تا دوباره با بافت های هدف متصل شوند.
کمتر از 10٪ از افراد مبتلا به CRPS هیچگونه صدمه صحیحی از ضربه را گزارش نکردند. در اینجا ، علت اغلب آسیب عصب داخلی تشخیص داده نشده است.
اینها شامل مالش اعصاب یا اتصال به هم در برابر ساختارهای داخلی سخت یا جای زخم است. لخته های ریز گاهی جریان خون در یک عصب را مسدود کرده و آن را زخمی می کنند.
به ندرت ، تومور جدید ، عفونت (مانند جذام) یا عروق خونی غیرطبیعی عصب را تحریک می کند سندروم درد منطقه ای پیچیده جدید بدون دلیل مشخص نیاز به ارزیابی کامل برای بررسی مشکلات داخلی دارد.
- گردش خون ضعیف می تواند مانع بهبودی عصب و بافت شود
آسیب دیدن فیبرهای کوچک که جریان خون را کنترل می کنند ، علائم بسیاری از سندروم درد منطقه ای پیچیده را ایجاد می کند.
رگ های خونی در اندام آسیب دیده می توانند گشاد شوند (به طور گسترده تری باز شوند) و مایعات را به بافت اطراف نشت کنند و باعث قرمز شدن و تورم پوست شوند.
این می تواند عضلات زیرین و بافتهای عمیق تری را از اکسیژن و مواد مغذی محروم کند ، که می تواند باعث ضعف عضلات و درد مفاصل شود.
هنگامی که رگ های خونی پوست بیش از حد منقبض می شوند (گیره پایین می رود) ، پوست سرد ، سفید ، خاکستری یا مایل به آبی می شود.
CRPS فقط در اندام ها ایجاد می شود زیرا گردش خون در آنجا محدود است.
خون شریانی که به سمت دست ها و پاها پایین می آید باید با گرانش مبارزه کند تا به سمت بالا در رگ های قلب برگردد.
آسیب به فیبر C می تواند مانع این امر شود و به مایعات خون اجازه می دهد تا در اندامی باقی بمانند که در آن تورم جریان خون را باز می گرداند.
گردش خون آهسته مانع رساندن اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز برای بهبود می شود و گاهی باعث گسترش آسیب سلولی می شود.
شکستن چرخه با کاهش تورم اندام و بازگرداندن گردش خون اغلب کلیدی است که اجازه می دهد بهبودی آغاز شود.
افراد باید هنگام استراحت یا خوابیدن ، دست و پاهای مبتلا به درد منطقه ای پیچیده را بالا نگه دارند تا به بازگشت مایعات اضافی به قلب کمک کنند.
برای بهبود گردش خون و اکسیژن رسانی ، هر روز ورزش – حتی اگر فقط برای چند دقیقه انجام شود – بسیار مهم است.
فیزیوتراپیست ها و کاردرمانگران می توانند به یک رژیم ورزشی کمک کنند.
برای برخی از افراد ، جوراب های فشاری یا آستین ها می توانند تورم را بخصوص هنگام ایستادن محدود کنند.
سایر تأثیرات بر درد منطقه ای پیچیده عبارتند از:
- سلامت عصبی ضعیف
شرایطی مانند دیابت یا قرار گرفتن در معرض سموم عصبی می تواند مقاومت اعصاب را کمتر کند.
افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی تعمیم یافته ممکن است قادر به رشد مجدد سلول های عصبی خود در اثر آسیب یا استرس نباشند که در عصب های سالم مشکلی ایجاد نمی کند.
کلید بهبود CRPS بهبود سلامت عمومی عصب با از بین بردن یا بهبود شرایطی است که رشد مجدد عصب را کند می کند.
- درگیری سیستم ایمنی بدن. سلول های عصبی فیبر C
با سلول های ایمنی بدن نیز ارتباط برقرار می کنند تا به ما در بهبود آسیب ها کمک کند.
سیگنالینگ عصبی اضافی یا طولانی مدت می تواند
سلولهای ایمنی بدن را در اندام آسیب دیده تنظیم کند ، و همینطور گردش خون ضعیف مرتبط با سندروم درد منطقه ای پیچیده .
برخی از افراد مبتلا به سندروم درد منطقه ای پیچیده سطح موضعی مواد شیمیایی التهابی
به نام سیتوکین را افزایش می دهند که به قرمزی ، تورم و گرما در اندام مبتلا به CRPS کمک می کند.
CRPS بیشتر در افراد مبتلا به سایر بیماریهای التهابی و خودایمن مانند آسم شایع است.
برخی از افراد مبتلا به سندروم درد منطقه ای پیچیده ممکن است دارای آنتی بادی غیرطبیعی باشند که باعث حمله ایمنی به فیبرهای کوچک می شود.
ژنتیک ژنتیک ، همراه با محیط ، بر توانایی هر فرد در بهبودی از آسیب تأثیر می گذارد.
خوشه های نادر خانواده CRPS گزارش شده است.
سندروم درد منطقه ای پیچیده خانوادگی ممکن است با شروع زودتر ، دیستونی بیشتر و درگیری بیش از یک اندام شدیدتر باشد.
آیا سندروم درد منطقه ای پیچیده بهبود می‌یابد؟
در بسیاری از موارد این سندروم به طور خود به خود بهبود می یابد. با این وجود در بعضی از افراد علائم این وضعیت هیچ گاه از بین نمی روند.
این دسته افراد می توانند با مراجعه به پزشک متخصص تا حدود زیادی از دردشان بکاهند و علائم شان را کنترل کنند.
عوارض ثانویه
درصورتی‌که تشخیص و معالجه‌ٔ سندروم درد منطقه ای پیچیده، زودهنگام صورت نگیرد، ممکن است، علائم و نشانه‌هایی شدیدتر بروز کنند و درنتیجه میزان ناتوانی شما بیشتر شود؛
از این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحلیل رفتن (آتروفی) عضلات.
اگر بر اثر درد یا خشکی مفصلی، حرکت دادن بازو یا پا برایتان دشوار باشد یا از حرکت دادن آنها خودداری کنید، ممکن است پوست، استخوان‌ها و عضلات‌تان ضعیف شوند و شروع به تحلیل رفتن نمایند.
- سفتی (انقباض) عضلات.
همچنین ممکن است دچار سفتی (انقباض) عضلات شوید. این سفتی ممکن است به‌حدی برسد که دست، پا یا انگشتان آنها در یک وضعیت ثابت منقبض‌شده باقی بمانند.
تشخیص سندروم درد منطقه ای پیچیده
پزشک برای تشخیص ابتلا به سندرم درد منطقه ای پیچیده معاینات بالینی را انجام داده و سوابق پزشکی شما را مورد بررسی قرار می‌دهد.
آزمایش خاصی برای تشخیص قطعی ابتلا به سندرم درد منطقه ای پیچیده وجود ندارد اما ممکن است انجام تست‌های زیر نکات مهمی را برای پزشک مشخص سازد:
• اسکن استخوان: این فرایند ممکن است به تشخیص تغییرات استخوانی کمک کند. مواد رادیواکتیو در سیاهرگ‌های بیمار تزریق میشود تا بتوان استخوان‌ها را با دوربین مخصوصی مشاهده کرد.
• آزمایش‌های سیستم عصبی سیمپاتیک: این آزمایش‌ها برای تشخیص اختلالات عصبی سیمپاتیک انجام میشوند. به عنوان مثال، ترموگرافی دمای پوست و جریان خون را در اندام‌های آسیب‌دیده و سالم اندازه‌گیری می‌کند.
آزمایش‌های دیگر مقدار تعریق را در هر دو اندام اندازه‌گیری می‌کنند. نتایج متفاوت نشان‌دهنده ابتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده است.
اشعه ایکس: کمبود مواد معدنی در استخوان‌ها در عکس‌های گرفته شده به وسیله اشعه ایکس در مراحل پیشرفته بیماری مشخص میشود.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): در تصاویر گرفته شده به روش ام آر آی، تغییرات بافت‌ها نشان داده میشوند.
درمان های سندروم درد منطقه ای پیچیده
درمانی اختصاصی برای این سندروم وجود ندارد، زیرا علائم این بیماری در افراد متفاوت است. پزشکان با بررسی علائم بیمار، یکی از روش های درمانی زیر را به فرد مبتلا پیشنهاد می کنند:
- فیزیوتراپی:
یکی از رایج ترین درمان هایی که به مبتلایان این سندروم توصیه می شود فیزیوتراپی است. فیزیوتراپی به شما کمک می کند تا کارایی اندام آسیب دیده را بازیافته و از درد خود بکاهید.
همچنین فیزیوتراپی می تواند به مقابله با ضعیف شدن عضلات پرداخته و از تحلیل عضلانی جلوگیری کند.
- درمان های حمایتی- روانی:
هر گونه درد مزمن می تواند فرد مبتلا را از لحاظ روانی درگیر کند. افراد مبتلا به سندروم درد منطقه ای لازم است که از نظر روانی نیز مورد حمایت قرار بگیرند.
- درمان دارویی
ضد التهاب هایی مانند : کورتیکواستروئیدها، وازودیلاتور، و آنالوگ GABA مانند گاباپنتین و پرگابالین، معمولا تجویز می شوند.
داروهای ضد افسردگی مثل امی تریپتیلین و ایمی پرامین گاهی برای درد های عصبی مفیدند
مخدرها: گاهی اوقات مخدر نیز استفاده می شود- که بسیار خطرناک است، زیرا ممکن است به اعتیاد ختم شود.
چنانچه طولانی مدت از این مخدرها استفاده شود به هایپرآلیژیا یا درد بیشتر منجر می شود.
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)
ممکن است به برخی بیماران کمک کند. در این روش الکترودهایی روی ناحیه دردناک چسبانده میشود که یک احساس قلقلک و طنین انداز دارد که درد را کاهش می‌دهد.
- تحریک طناب نخاعی (spinal cord stimulation SCS)
می‌تواند درمان موثری برای درد منطقه ای پیچیده در برخی بیماران باشد.
در این روش یک الکترود زیر پوست و یک الکترود نزدیک طناب نخاعی کاشته میشود. البته این درمان فقط در برخی مراکز تخصصی درد وجود دارد و برای کسانی که به سایر درمانها جواب نداده‌اند کاربرد دارد.
زندگی با سندرم درد منطقه ای پیچیده
مهم است که این اختلال در اسرع وقت تشخیص داده و درمان شود. دستورالعمل های پزشک را در مورد مصرف داروهای ضد درد و انجام فیزیوتراپی یا ورزش ، دنبال کنید.
فیزیوتراپی و ورزش که باعث تحرک اندام یا قسمت دردناک بدن می شود ، اغلب می تواند جریان خون را بهبود بخشد و علائم را تسکین دهد.
همچنین می تواند به بهبود انعطاف پذیری ، قدرت و عملکرد اندام آسیب دیده کمک کند.
در صورت نیاز ، کاردرمانی می تواند به شما در یادگیری مهارت های جدید و انجام کارهای روزمره کمک کند.
سندرم درد منطقه ای پیچیده می تواند مسائل عاطفی یا روانی را برای مبتلایان و خانواده های آنها ایجاد کند.
افراد مبتلا به این مشکل ممکن است افسردگی ، اضطراب یا اختلال استرس پس از سانحه داشته باشند. همه اینها می تواند باعث بدتر شدن درد شود و تلاش های توان بخشی را سخت تر کند.
برخی از انواع دیگر روش های درمانی برای درمان سایر بیماری های دردناک استفاده شده است.
این موارد شامل تغییرات رفتاری ، طب سوزنی ، درمان کایروپراکتیک ، تکنیک های آرام سازی مانند بیوفیدبک ، شل شدن عضلانی پیشرونده و حرکت درمانی هدایت شده است.