سندرم درد میوفاسیال یک بیماری مزمن مربوط به درد میباشد. در این بیماری فشار بر روی نقاط حساس در عضلات، سبب درد در قسمت‌های به ظاهر نامربوط بدن می‌شود. به این نوع درد، درد ارجاعی گویند.
کلمه میوفاسیال ترکیبی از دو کلمه “میو” و “فاسیال” است. میو به معنی عضله و فاسیال به معنی “مربوط به فاسیا” است.
سندرم میوفاسیال اغلب در کجا رخ می‌دهد؟
درد میوفاسیال و نقاط ماشه‌ای می‌تواند در هرکدام از عضلات بدن رخ دهد. اما عضلاتی که بیشتر درگیر می‌شوند، آن‌هایی هستند که در قسمت بالای کمر، شانه‌ها و گردن قرار دارند.
این عضلات عبارتند از:
- استرنوکلیدوماستوئید (ماهیچه‌ی جناغی پستانکی)
این عضله‌ی بزرگ کمک می‌کند که شما سرتان را بچرخانید و گردنتان را خم کنید. این عضله در دوطرف گردن قرار دارد و از جمجمه در پشت گوش‌ها تا ترقوه و استخوان سینه کشیده شده است.
- تراپزیوس
این عضله‌ی کمری بزرگ، وسیع، مثلث شکل و مسطح به خم شدن و چرخاندن سر و گردن و خم‌شدن و صاف نگه داشتن شانه‌ها و چرخاندن بازوها کمک می‌کند.
این عضله از زیر جمجمه تا وسط کمر کشیده شده است.
- لواتوراسکاپولا (عضله‌ی بالابرنده‌ی کتف)
این جفت عضله‌ی نواری‌شکل کمک می‌کند تا هرکدام از کتف‌ها را بالا ببرید و بچرخانید. این عضلات از چهارمین مهره‌ی گردن تا بالای شانه‌ها کشیده شده.
- اینفرااسپیناتوس (عضله‌ی زیر خاری)
این عضله‌ی مثلثی در پشت هریک از کتف‌ها قرار دارد و کمک می‌کند تا مفاصل شانه بچرخد و استوار بماند. این عضله، یکی از 4 عضله‌ی روتاتور کاف (کلاهک گرداننده) است.
- رومبوئید (ماهیچه‌ی لوزی)
این جفت از عضلات کمری، وقتی که منقبض می‌شود، کتف‌ها را به طرف هم می‌کشد و اعضای بالاتنه را به کتف وصل می‌کند.
این عضلات از گردن و مهره‌های سینه‌ای ستون فقرات تا پایین کمر در قسمت کتف‌ها کشیده شده است.
علل بروز بیماری سندرم درد میوفاسیال
علت اصلی بیماری سندرم درد میوفاسیال هنوز ناشناخته میباشد، با این وجود زندگی با استرس و افسردگی، الگوی خواب نامناسب و اسیب های قبلی بیمار از دلایل شایع بروز این بیماری میباشد.
ممکن است در تحریک و تشدید سندرم درد میوفاسیال نقش داشته باشند.
معمولا این بیماری بر اثر استفاده بیش از حد و تکراری از عضلات به وجود می اید یا بر اثر فشارهای فیزیولوژیکی رخ می‌دهد.
نقاط ماشه ای معمولا در نتیجه فعالیت های تکراری همچون بلند کردن اجسام سنگین یا کار پشت کامپیوتر در تمام طول روز ایجاد می‌شوند.
نمی توان تنها به یک عامل در ایجاد نقاط ماشه ای میوفاسیال اشاره نمود. عوامل تاثیر گذار در این عارضه در زیر لیست شده است:
- نشستن غلط و طولانی
- فعالیتهای تکرای(مانند بلند کردن اجسام به صورت تکراری)
- کمبود مواد غذایی که به عضلات میرسد
- عدم تحرک بهصورت طولانی مدت
- وجود هر گونه آسیب بر سیستم عضلانی-استخوانی یا دیسک های بین مهره ای
- خستگی عمومی
- تغییرات هورمونی
- حمله قلبی و دیگر عارضه های پزشکی
علائم درد میوفاسیال
علائم درد میوفاسیال معمولاً شامل درد عضلانی با نقاط ماشه ای یا لطیف است.
درد می تواند با فعالیت یا استرس بدتر شود و علاوه بر درد موضعی یا منطقه ای مرتبط با سندرم درد میوفاسیال، افراد مبتلا به این اختلال ممکن است از افسردگی، خستگی و اختلالات رفتاری نیز رنج ببرند.
علائم دیگر این بیماری شامل:
- فعالیت بدنی یا قرار گرفتن در یک وضعیت بدنی ثابت باعث تشدید درد می شود.
- وجود درد دائمی که مرتب میزان آن از خفیف تا بسیار شدید تغییر می کند.
- احساس سنگینی در پشت (شبیه حمل کوله پشتی سنگین)
- احساس سوزش، ضعف عضلانی یا خواب رفتگی
- تشدید درد در اثر سرما، استرس و ناراحتی
- سفتی در عضلات درگیر
عوامل افزایش درد میوفاسیال
عوامل زیادی وجود دارند که می توانند گرفتگی های نقاط حساس و ماشه ای را بیشتر کنند و باعث بوجود آمدن سندروم درد میوفاسیال شوند.
در ادامه این عوامل را با یکدیگر مرور خواهیم کرد.
- صدمه دیدن عضله ها
بوجود آمدن صدمه های عضلانی شدید و استرس های پی در پی عضله ها زمینه را برای ایجاد نقاط ماشه ای بیشتر فراهم می کنند.
بصورت کلی اکثر آسیب دیدگی های عضلانی باعث بوجود آمدن تریگر پوینت و نقاط ماشه ای می شود.
در زمانی که فرد دچار مصدومیت یا کشیدگی های شدید می شود آن نقطه می تواند بعد از مدتی تبدیل به یک تریگر پوینت شود.
- وجود استرس در فرد
یکی دیگر از عواملی که باعث بوجود آمدن نقاط حساس یا تریگر پوینت می شود استرس فرد است. استرس های شدید و ادامه دار در فرد احتمال بوجود آمدن نقاط حساس و ماشه را بیشتر می کند.
افراد استرسی و نگران بیشتر در حال انقباض کردن عضلات خود هستند همین امر زمینه را برای ایجاد سندروم درد میوفاسیال و تشکیل نقاط حساس ایجاد می کند.
آیا راهی برای جلوگیری از سندرم درد میوفاسیال وجود دارد؟
مواردی وجود دارد که می‌تواند شما را در معرض خطر ابتلا به سندرم درد میوفاسیال قرار دهد. توجه به این موارد می‌تواند تا حد زیادی از ایجاد آن جلوگیری کند که در ادامه برای شما ذکر خواهیم کرد:
- استرس خود را کاهش دهید.
- ورزش کنید.
- از وارد شدن آسیب عضلانی مانند استفاده از کیف دستی سنگین در شانه خودداری کنید.
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید.
برخی از مواد غذایی باعث التهاب می‌شود و در نتیجه التهاب ایجاد شده افزایش درد را به همراه دارد. مصرف غذاهای ممنوعه به شرح زیر است:
- غذاهای سرخ شده
- لبنیات
- کربوهیدرات و غذاهای تصفیه شده با آرد
- غذاها و نوشیدنی‌های شیرین
- گوشت قرمز
شیرین‌کننده‌های مصنوعی و مواد افزودنی
عوارض سندرم درد میوفاسیال
سندروم درد میوفاسیال عوارض زیر را به دنبال دارد:
اختلالات خواب: نشانه‌ها و علائم سندروم درد میوفاسیال خوابیدن را دشوار می‌کند.
بیمار در هیچ وضعیتی احساس راحتی نمی‌کند و نمی‌تواند بخوابد. به علاوه ممکن است وقتی حرکت می‌کند، به نقطه‌ی ماشه‌ای بخورد و آن را تحریک کند.
فیبرومیالژی: پژوهش‌های متعدد بیانگر آن است که بعضی بیماران مبتلا به سندروم درد میوفاسیال دچار فیبرومیالژی می‌شوند. فیبرومیالژی عارضه‌ی مزمنی است که علامت آن درد منتشر است.
متخصصین معتقدند که مغز بیماران دچار فیبرومیالژی به مرور زمان به سیگنال‌های درد حساس‌تر می‌شود. برخی پزشکان بر این باورند که سندرم درد میوفاسیال در شروع این فرایند نقش دارد.
چه کسانی در معرض سندروم درد میوفاشیال،هستند؟
اغلب بیمارانی که با این درد مراجعه می کنند افرادی هستند که با دست های شان، ماه ها و یا سال ها کارهای تکراری، سخت و طولانی مدت انجام داده اند.
کسانی که طولانی مدت در یک وضعیت مینشینند و مینویسند یا تایپ می کنند؛
کسانی که طولانی مدت کج مینشینند و یا دست خود را در یک وضعیت نامناسب قرار میدهند، مثل رانندگی طولانی مدت و یا جراحان و دندانپزشکان و ورزشکاران و … در معرض ابتلا به بیماری سندروم درد میوفاشیال هستند.
تفاوت بین سندرم درد میوفاسیال و فیبرومیالژیا چیست؟
درد میوفاسیال و درد فیبرومیالژیا مشابه هستند. هر دو دارای نقاط ماشه ای هستند که درد را منتشر می کنند.
با این حال، در حالی که درد میوفاسیال در یک ناحیه خاص وجود دارد (یا اگر بیش از یک ناحیه، آن نواحی معمولاً در همان سمت بدن هستند)، درد فیبرومیالژیا در کل بدن احساس می‌شود.
بیمار مبتلا به فیبرومیالژیا نقاط ماشه ای بیشتر، درد عمومی، خستگی و مشکلات خواب بدتر، سردرد، روده تحریک پذیر، احساس تورم و گاهی اوقات احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن دارد.
برخی از محققان معتقدند که سندرم درد میوفاسیال می تواند به فیبرومیالژیا تبدیل شود.
تشخیص سندروم درد میوفاسیال
سندروم درد میوفاسیال شباهت زیادی با بسیاری از دردها دارد. به همین دلیل ممکن است هنگام تشخیص با هر یک از این دردها اشتباه شود.
زمانی که فرد احساس درد شدید و غیرقابل تحملی را در قسمت گردن خود داشته باشد که همراه با گرفتگی عضلات است، باید برای درمان اقدام کرده و شرح حال خود را به پزشک متخصص ارائه کند.
به دلیل اینکه این سندروم ماهیچه‌های گردن، کتف و سینه را درگیر می‌کند ممکن است با دردهای قلبی اشتباه شود.
به همین دلیل پزشک در هنگام شرح حال گرفتن، باید به موارد خاصی توجه کند و تنها به عکس یا ام آر ای توجه نکند.
در حقیقت برای تشخیص سندروم درد میوفاسیال نیازی به عکس‌برداری نیست. پزشک با معاینه و با گرفتن توضیحات و شرح حال از بیمار می‌تواند این بیماری را تشخیص دهد.
معمولاً پزشکان ابتدا موضع درد را بررسی می‌کنند. به این منظور روی قسمتی که دچار اسپاسم شده و کمی سفت شده است را به آرامی فشار می‌دهد.
با فشار به این قسمت در صورت ابتلا به این سندروم، درد باید به سمت بازو یا انگشتان کشیده شود.
در واقع پزشک باید نقطه ماشه درد را پیدا کرده و با فشردن آن متوجه این بیماری شود. در هنگام فشردن این نقطه، اسپاسم عضلانی در دیگر قسمت‌ها ایجاد می‌شود. که همین یک نشانه برای وجود این بیماری است.
ممکن است بیمار در هنگام شرح حال دادن در مورد تأثیر سرما و گرما روی کم و زیاد شدن دردش بگوید. یعنی درد با سرما بیشتر شده و با گرما کاهش پیدا می‌کند.
این موضوع شباهت این بیماری را با آرتروز و دردهای عضلانی و استخوانی نشان می‌دهد. پزشک نباید تنها به همین موضوع اکتفا کند.
اما اگر بیمار از مشکلات خواب گلایه داشته باشد، آن‌گاه می‌توان این علائم را برای تشخیص سندروم میوفاسیال کنار هم قرار دهد.
بیماران مبتلا به این سندروم گاهی حتی با بیدار شدن از خواب شبانه بر اثر درد، مجبور می‌شوند که نیمه‌های شب به مراکز درمانی مراجعه کنند.
این هم یکی دیگر از دلایلی است که پزشک شاید بتواند به این بیماری مشکوک شود.
از طرف دیگر نوع درد در عضلات گردن و نحوه انتشار آن، ممکن است با آرتروز گردن هم اشتباه شود. پس پزشک باید به این نکته هم کاملاً توجه کند.
با توجه به مواری که گفته شد، هیچ راه خاصی برای تشخیص این سندروم وجود ندارد و تنها یک پزشک حاذق می‌تواند از روی علائم بیمار، و با معاینه بالینی متوجه این بیماری شود.
ممکن است پزشکان برای اینکه شکی بین این بیماری و دیگر بیماری‌های شایع مربوط به گردن و ستون فقرات ایجاد نشود، از بیمار عکس یا MRI بخواهند.
در این صورت علائم اصلی این بیماری در هیچ عکس رادیولوژی خود را نشان نخواهند داد. در این آزمایش‌ها عموماً آرتروز گردن، یا خروج مهره دیسک از ستون فقرات در قسمت گردن دیده شود.
یعنی در واقع اصل موضوع و ریشه اصلی درد کشف نخواهد شد.
درمان سندروم درد میوفاسیال
- دارو درمانی
دارو درمانی نمی تواند درمان اصلی و کافی برای بیماری باشد. بنابراین دارو درمانی باید با روش های دیگر درمان ترکیب شوند. اکثرا داروهایی که پزشک تجویز می کند برای کنترل درد و علائم بیماری هستند.
این داروها عبارتند از:
• داروهای ضد التهاب یا مسکن عضله مثل باکلوفن
• داروهای شل کننده عضلات
• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ضد صرع مثل پریگابالین
- فیزیوتراپی
فیزیوتراپی همواره به‌عنوان یک درمان مؤثر توصیه می‌شود. فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در درمان این بیماری دارد.
فیزیوتراپی از طریق کشش ملایم و ورزش باعث بهبود دامنه حرکتی و هماهنگی حرکات می شود و با برطرف کردن نقاط ماشه ای می توان تقویت عضلات را شروع نمود.
درمان های فیزیوتراپی می تواند شامل موارد زیر باشد:
اصلاح پوسچر: اگر وضعیت نامناسب بدن موقع کار، ورزش و استراحت علت سندروم درد میوفاسیال باشد، آموزش وضعیت صحیح بدن می تواند به درمان فرد کمک کند.
تمرین درمانی: ورزش برای سندرم درد میوفاسیال یکی از روشهای بسیار موثر است. در ورزش درمانی، فیزیوتراپیست یک سری تمرینات کششی را برای عضلات کوتاه شده شما طراحی می کند.
اگر علت درد ماهیچه ها ضعف عضلانی باشد، در تمرین درمانی، فیزیوتراپیست به طراحی حرکاتی برای تقویت عضلات ضعیف شده متمرکز می شود.
منوال تراپی: فیزیوتراپیست برای آزاد کردن میوفاسیال عضلات درگیر ممکن است از منوال تراپی یا درمان دستی استفاده کند.
هدف منوآل تراپی در درمان سندروم میوفاسیال گردن، تحریک عضلات درگیر، از بین بردن تنش عضلانی و تسکین درد ماهیچه ای است.
سوزن خشک: این یکی از موثرترین روش های درمان برای کاهش تحریک پذیری نقاط ماشه ای است. در روش سوزن خشک (درای نیدلینگ) سوزن هایی به داخل پوست و عضله نقطه ماشه ای فرو می رود.
این کار باعث آزادسازی میوفاسیال و رفع درد در نقاط ماشه ای می شود.
مکان قرارگیری سوزن‌ها می‌تواند کانون گره عضله، مجموعه عضلات حساس شده و یا ریشه‌های عصبی در نزدیکی ستون فقرات باشد، جایی که ریشه عصبی تحریک و حساس شده است.
درنتیجه گیرنده‌های کششی ماهیچه‌ها (دوک عضلانی) تحریک شده و ماهیچه وارد فاز آرامش می‌شود و بهصورت انعکاسی طولش افزایش می‌یابد.
الکتروتراپی: در این روش درمانی از جریان الکتریکی استفاده می شود. الکتروتراپی می تواند علل ایجاد کننده سندروم درد میوفاسیال را برطرف کند.
این روش به کاهش درد ماهیچه ای، رفع خستگی های مزمن و درمان اضطراب و افسردگی کمک می کند.
اولتراسوند تراپی: از امواج فراصوت برای افزایش گردش خون و حرارت استفاده می شود تا فرایند التیام در عضلات دچار سندروم درد میوفاسیال تسهیل شود.
حرارت ایجاد شده توسط اولتراسوند، جریان خون و اکسیژن رسانی به محل درد را بهبود می دهد. همچنین گرما به کشش عضلات و کاهش درد در نقاط ماشه ای کمک می کند.
ماساژدرمانی: انواع مختلف ماساژ درمانی وجود دارد که نقاط ماشه ای در سندرم درد میوفاسیال را غیر فعال می کنند.
ماساژ درمانی جریان خون را در نواحی مختلف افزایش می دهد و ماهیچه ها را گرم می کند. با استفاده از این روش، سفتی و درد عضلات کاهش می یابد.
در این روش، آزادسازی میوفاسیال با استفاده از فشار بر نقاط ماشه ای انجام می شود و به کاهش درد کمک می کند. ماساژ درمانی به دو روش مستقیم و غیر مستقیم انجام می شود.
در روش مستقیم، روی بافت میوفاسیال درگیر، تکنیک های فشار انجام می شود. با این روش، نقاط ماشه ای با فشار مستقیم زیادی روبرو می شوند و میوفاسیال از کشش یا انقباض آزاد می شود.
در تکنیک غیر مستقیم به نقاط ماشه ای کشش ثابت و ملایمی داده می شود. بنابراین عضله ی درگیر در حالت حداقل مقاومت قرار گرفته و از تنش آزاد می شود.
لیزر تراپی: در این روش از لیزر برای درمان سندروم میوفاسیال گردن استفاده می شود.
لیزردرمانی با ایجاد حرارت عضلات درگیر و نقاط ماشه ای را تحریک می کند و با آزادسازی میوفسیال به کاهش درد کمک می کند. درمان با این روش کمی زمانبرتر از روشهای دیگر فیزیوتراپی است.
شاک ویو تراپی: این روش درمانی غیر تهاجمی است و به کمک امواج کم انرژی انجام می شود. در شاک ویو تراپی عضلات درگیر تحریک می شوند تا جریان خون در آنها بیشتر شود.
اگر دلیل سندروم میوفاسیال گردن مربوط به ایسکمی و کمبود خونرسانی باشد، این روش می تواند به درمان فرد کمک کند.
شاک ویو تراپی می تواند گرفتگی شدید و درد پشت ناشی از سندروم درد میوفاسیال را درمان کند.
- تزریق به نقطه ماشه ای
تزریق به نقاط ماشه ای شامل تزریق مستقیم این نقاط جهت کنترل درد می باشد.
تزریق ممکن است یک بی حس کننده، مخلوطی از بی حس کننده ها یا یک کورتیکواستروئید به تنهایی یا در فرم مخلوط با لیدوکائین باشد.
گاهی اوقات، تنها یك سوزن به نقطه ماشه‌ای وارد می‌شود و هیچ دارویی تزریق نمی‌گردد.
این روش می‌تواند مفید باشد و به Dry Needling معروف است. تزریق موجب غیرفعال شدن نقطه ماشه ای و تسكین درد خواهد شد.
- جراحی
اصولا این بیماری نیازی به جراحی ندارد، اما اگر زمینه آن اختلالاتی در شانه (مثل آسیب تاندون روتاتور کاف)، یا گردن (مثل بیرون زدگی دیسک گردن) و …. باشد که آن بیماری ها نیاز به جراحی داشته باشند، پزشک معالج عمل جراحی را پیشنهاد خواهد کرد.
در بیماری کتف صدا دار یا snapping scapula هم که پیشتر توضیح داده شد اول با درمانهای غیر جراحی درمان می کنیم که ذکر شد، و اگر پاسخ نداد جراحی لازم می شود.
معمولاً در این حالت، بین استخوان کتف و دنده ها یک کیسه حاوی مایع به نام بورس وجود دارد که متورم، ضخیم و دردناک می گردد و بورسیت نام می گیرد.
حین عمل جراحی برجستگی استخوان کتف به همراه این بورس برداشته می شوند. این عمل را می توان بصورت آرتروسکوپیک و یا باز انجام داد.
- فعالیت های ورزشی و کششی
- اصلاح نشستن و پوزیشن
- اصلاح بالش و پوزیشن خواب
- مشاوره های روانشناسی جهت کاهش استرس و اضطراب
- ورزش یوگا و پیلاتس
- دوش گرم گرفتن
- اصلاح صندلی کار و تنظیم ارتفاع آن و میز
- کمپرس سرد در مواقع آسیبهای عضلات
- آموزش ذهن