دیسک گردن چیست؟
به بافت های بین مهره های گردن، دیسک بین مهره ای گفته می شود. دیسک های بین مهره ای از دو قسمت تشکیل شده اند:
- قسمت مرکزی:
قسمت مرکزی همان بافت نرم میانی است. به عبارت دیگر، یکی از بخش های این نوع مهره، بافت نرم و ژله ای می باشد که در قسمت مرکزی قرار دارد. - قسمت بیرونی:
قسمت دیگری دیسک های بین مهره ای، لایه بیرونی می باشد که بافت آن سخت و فیبری می باشد اما انعطاف پذیری بالایی دارد.
دیسک های بین مهره ای باعث می شوند تا مهره به خوبی در کنار یک دیگر قرار گیرند و به خوبی روی هم بلغزند. هنگامی که فردی به بیماری دیسک گردن دچار می شود، اغلب لایه سخت بیرونی مهره ها دچار صدمه می شود. به عبارت دیگر وارد شدن صدمه به لایه بیرونی دیسک های بین مهره های گردن، سبب بروز دیسک گردن می شود.
علائم دیسک گردن
- درد شانه یا بازو:
اگر فتق دیسک در قسمت تحتانی گردن باشد ، معمولاً درد از شانه به بازو و سپس به انگشتان دست انتشار پیدا می کند. این درد ممکن است هنگام سرفه ، عطسه یا حرکت به سمت چپ یا راست ممکن است به بازو یا انگشتان شما انتشار پیدا کند. درد اغلب به عنوان تیز یا سوزش توصیف می شود.
این درد ممکن است هنگام سرفه، عطسه یا حرکت در موقعیت های خاصی، ممکن است تشدید شده یا به بازوی یا دست شما انتشار پیدا کند . درد اغلب به عنوان تیز توصیف می شود. - بی حسی یا سوزش:
افرادی که فتق دیسک دارند اغلب از بی حسی یا سوزش ، سوزن سوزن شدن در قسمتی از دست ، بازو یا شانه شکایت دارند.معمولاً هر عصب قسمتی از اندام فوقانی را عصب دهی می کند بنابراین اگر فشار روی یکی از ریشه های آن باشد به صورت درد، احساس سوزش ، بی حس شدن در مسیر ریشه عصبی می شود. - ضعف عضلانی:
هر عضله ای توسط چندین ریشه های عصبی ، عصب دهی می شود. بنابراین اگر فشار بر روی یکی از این ریشه های عصبی وارد شود باعث ضعف یا در موارد شدیدتر لاغر شدن عضله می شود.
علل ایجاد کننده دیسک گردن
- آسیب دیدن یا حتی خود به خود ایجاد شوند.
- بلند کردن نامناسب اجسام
- بالا رفتن سن
- ژنتیک
- سیگار کشیدن
- برخی از فعالیت‌های شغلی و تفریحی
تشخیص دیسک گردن
تشخیص بیماری توسط یک جراح مغز و اعصاب، بر اساس سابقه، علائم، معاینه فیزیکی و نتایج حاصل از آزمایشات انجام می شود که شامل:
- اسکن توموگرافی کامپیوتری ( CT یا CAT یا سی تی اسکن):
نوعی تصویربرداری تشخیصی است و زمانی ایجاد می شود که کامپیوتر توده ای از اشعه های باریک X را خوانده و باهم ترکیب کند. این روش شکل و اندازه کانال نخاعی، محتویات و ساختارهای اطراف آن، به خصوص استخوان ها را نشان می دهد. - تست الکترومایوگرام و مطالعات هدایت عصبی (EMG / NCS):
این تست ها ضربه الکتریکی را در امتداد ریشه های عصبی، اعصاب محیطی و بافت های عضلانی اندازه گیری می کنند. بر اساس این روش، امکان وجود آسیب عصبی در حال پیشرفت، امکان بهبودی اعصاب از آسیب های گذشته و امکان وجود محل دیگری که تحت فشار عصبی قرا گرفته باشد را نشان می دهد. - تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI):
معاینه ای است که با استفاده از میدان های مغناطیسی و تکنولوژی کامپیوتری تصاویری از ساختار بدن نشان می دهد. MRI تصاویری از طناب نخاعی، ریشه های عصبی و مناطق اطراف آن به دست می دهد. علاوه بر این بزرگ شدگی، انحطاط و تومورها را نیز نشان می دهد. - نخاع نگاری یا میلوگرام (Myelogram):
این روش شامل عکسبرداری توسط اشعه X از کانال نخاعی بعد از تزریق یک ماده حاجب به داخل فضاهای مایع مغزی نخاعی مجاور انجام می شود. - اشعه ایکس:
از اشعه ایکس برای تولید فیلم یا عکس از قسمتی از بدن که می تواند ساختار مهره ها را نشان دهد.
چند نوع دیسک وجود دارد؟
1- پارگی یا فتق دیسک:
در این موارد ترک های کوچکی که در داخل دیسک به وجود می آیند به تدریج به هم می پیوندند و بزرگتر می شوند و با یک افزایش فشار دیسک ، مثلاً با بلند کردن یک جسم سنگین یا یک سرفه، هسته دیسک در داخل یکی از این شکاف ها وارد شده و آن را گشاد می کند و به بیرون می ریزد و بر روی ریشه عصبی فشار می‌آورد.
2– از دست دادن آب دیسک:
مقدار قابل توجهی از ساختمان دیسک گردن را آب تشکیل می دهد و قاعدتاً، هرچه دیسکی پرآب تر باشد نرم تر حرکت می کند و کار خود را بهتر انجام می دهد. اما با گذشت زمان در عده‌ای از افراد به دلایل ژنتیکی دیسک گردن، آب خود را زودتر از افراد دیگر از دست می‌دهد. اصولاً مقاومت دیسک در برابر نیرویی که به آن وارد می شود بسته به میزان آبی که دارد در داخل دیسک وجود دارد هرچه دیسک ماف تر باشد، نیروی کمتری را می توانند تحمل کند. وقتی آب دیسک کم می شود، دیسک گردن مستعد ترک خوردن می شود. کم آب شدن دیسک را دهیدراتاسیون می گویند، که در ام آر آی دیده می شود. در ام آر آی فرد طبیعی، دیسک های نرمال، خاکستری رنگ هستند. اما دیسکی که آب خود را از دست داده در ام آر آی به رنگ سیاه دیده می شود. به همین جهت آن را دیسک سیاه Black Disc می گویند.
3- برجسته شدن دیسک گردن:
همانطور که ذکر شد : حلقه دیسک از ۲۰ لایه کلاژن به هم تنیده شده مانند تایر ماشین درست شده است. و اگر مثلاً ده لایه از این لایه های کلاژن از داخل پاره شوند ، دیسک در آن قسمت برجسته می‌شود. درست مانند اینکه تایر ماشین در قسمتی برجسته و قلمبه شود.
4– بد کار کردن دیسک:
در این گونه موارد در ام آر آی دیسک، اشکال مهمی در دیسک دیده نمی شود اما ساختمان های مولکولی آن به هم خورده است. دو نوع ماده مهم در هسته دیسک گردن وجود دارد. که یکی از آنها کراتین سولفات و نوع دیگر آن کندرویتین سولفات است. هرچه ما جوان تر باشیم میزان و کندری سولفات ها بیشتر از کراتین سولفات است و در کسانی که دیسک آنها در معرض خرابی است به دلایل ژنتیک ، میزان کندرویتین سولفات کم است. همچنین در حلقه دیسک دو نوع کلاژن ۲ و ۱ وجود دارد. با افزایش سن کلاژن نوع ۲ کم شده و جای خود را به کلاژن نوع یک می دهد. در این صورت در گردن ترک های به وجود می آید که این ترک ها با افزایش حرکت، باعث ترک خوردن بیشتر می شوند.
5- ترک هایی در دیسک:
به دلایل ژنتیکی در عده ای از افراد با گذشت زمان ترک هایی در داخل دیسک گردن پیدا می شود. اصولاً در دیسک گردن، سه نوع ترک در سه محور طولی، عرضی و ارتفاعی به وجود می آید. این ترک ها اگر از حدی بزرگتر شوند در ام آر آی دیده می شوند.
6- جدا شدن قطعه ای از دیسک:
در این موارد قطعه ای از هسته که بیرون آمده است ، ارتباط خود را با هسته دیسک از دست می دهد و باعث فشار و ریشه عصبی می شود.
7- باریک شدن و از بین رفتن دیسک:
در این حالت دیسک از بین می‌رود و ارتفاع فضایی دیسکی کم می شود.
انواع روش های درمانی دیسک گردن:
1- دارو:
- استامینوفن: استامینوفن یک گزینه‌ی خوب برای اولین خط دفاعی است.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) بدون نسخه: این داروها علاوه بر درد، التهاب را نیز کاهش می‌دهند که وجه تفاوت آنها با استامینوفن می‌باشد.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) نیازمند نسخه: درصورتی‌که داروهای بدون نسخه‌ی این شانه کارآمد نبودند، می‌توان از داروهای قدرتمندتر و نیازمند نسخه استفاده کرد.
- شل کننده‌های عضلانی: گرفتگی عضلات ستون فقرات معمولاً همراه با دیسک کمر و گردن به وجود می‌آید. در این موارد، یک داروی شل کننده‌ی عضلانی می‌تواند کارساز باشد.
- استروئیدهای خوراکی (کورتیکواستروئید ها): استروئید های خوراکی می‌توانند در کاهش ورم مؤثر باشند.
- داروهای مخدر: داروهای مخدر برای از بین بردن دردهای حاد و بسیار شدید استفاده‌شده و تنها در زمان نیاز و با احتیاط فراوان تجویز می‌شوند.
- داروهای ضدافسردگی: این داروها مانع رسیدن پیام‌های درد به مغز شده و اثر اندورفین که مسکن طبیعی بدن است را افزایش می‌دهند.
2- ورزش
3- کمربند و بریس طبی
4- فیزیوتراپی
در درمان دیسک گردن با فیزیوتراپی، روش های دیگری مانند کاربرد کمپرس های سرد و گرم، اولترا سوند و ماساژ برای کاهش درد و سختی مفصل استفاده می شود. تمرینات فیزیوتراپی معمولا برای استقامت و افزایش دامنه حرکتی مفصل انجام می شود. در این روش ها بیمار با طرز صحیح قرارگیری بدن در موقعیت های مختلف و روش های آرام و ریلکس کردن عضلات آشنا می شود، همچنین کشش های آرام در گردن توصیه می شود.
5- جراحی:
جراحی بسته:
- لیزر دیسک (PLDD)
- دیسکوژل
- نوکلئوتومی
- دکمپرسور
- نور پلاسما (PDCT)
- اوزون تراپی
- اپیدورال
- منیپولاسیون تحت بی‌حسی (MUA)
- تحریک الکتریکی اعصاب از راه پوست (TENS)
جراحی باز:
در صورت تأثیرگذار نبودن راه های درمان بدون جراحی اشاره شده، عمل جراحی دیسک گردن ضرورت می‌یابد که با هدف برداشتن بخشی از دیسک انجام می‌شود که به عصب فشار می‌آورد. جراح در این عمل که در اصطلاح دیسککتومی نامیده می‌شود، با توجه به محل فتق دیسک گردن، برشی را در جلو یا عقب گردن ایجاد می‌کند تا به ستون فقرات دسترسی پیدا کند. جراح تصمیم تخصصی خود را مبنی بر انجام عمل از جلو یا عقب گردن (روش قدامی یا پیشین در مقابل روش خلفی یا پسین) بر اساس عامل‌های گوناگونی اتخاذ می‌کند که موقعیت دقیق فتق و تجربه و ترجیح جراح از آن جمله‌اند. ماده دیسک در هر یک از این دو روش از روی عصب برداشته می‌شود و معمولاً نتیجه خوبی به دست می‌دهد. چون خارج کردن بخشی از دیسک برجسته از جلوی گردن به معنای برداشتن بخش اعظم دیسک علاوه بر قسمت برجسته‌ی آن است، انجام فیوژن (الحاق یا خشک کردن) غالباً توصیه می‌شود و همزمان با خارج کردن بخش مورد نظر صورت می پذیرد.