شبکه سلیاک نامی است که به شبکه ای از تعدادی اعصاب واقع در قسمت فوقانی شکم داده می شود.
این اعصاب «اعصاب سمپاتیک» هستند، یعنی عملکردهای خودمختار بدن را کنترل می کنند – اعصاب در شبکه سلیاک در کنترل تعدادی از اندام ها از جمله کبد، معده و پانکراس نقش دارند.
شبکه سلیاک بیشتر به عنوان “شبکه خورشیدی” شناخته می شود.
بلوک شبکه سلیاک روشی برای درمان درد ناشی از اندام های خاصی در بالای شکم است. معمولاً اما همیشه برای دردهای مرتبط با سرطان اختصاص ندارد.
تعدادی از اعصاب خارج شده از نخاع در قدام ستون فقرات و زیر دیافراگم به یک دیگر می پیوندند و شبکه عصبی سلیاک را تشکیل می دهند.
از این شبکه عصبی اعصاب دیگری خارج می شوند و به احشا شکم عصب دهی می کنند.
بلاک کردن عصب به جلوگیری از عبور پیام عصبی (شامل پیام های درد) با تزریق مواد بی حسی به عصب گفته می شود و می تواند برای مدیریت دردهای شکمی استفاده می شود.
به عنوان روش تشخیصی ، بلاک این شبکه به پیدا کردن منشا اصلی درد و عصب منتقل کنند پیام درد از احشا شکمی کمک می کند.
گانگیون ها گره های عصبی هستند که تعدادی عصب به آن ها وارد می شوند و بعد از یکی شدن با یک دیگر شاخه های جدیدی از گانگلیون خارج می شوند.
گانگلیون های سمپاتیکی قفسه سینه در جلو/کنار مهره های ستون فقرات قرار دارند.
شاخه های ورودی به این گانگیون ها مستقیما از اعصاب نخاعی (spinal nerves، اعصابی که از نخاع خارج می شوند و با عبور از فاصله بین مهره های ستون فقرات به سمت اندام های هدفشان حرکت می کنند) منشا می گیرند.
همچنین خود این گانگلیون ها با یکدیگر ارتباط دارند و شاخه های نهایی خارج شده از آن ها به سمت ارگان های بدن حرکت می کند و بسیاری از فعالیت های خودکار بدن را کنترل می کنند.
احشا عصب دهی شده توسط شاخه های شبکه سلیاک تشکیل شده عبارت اند از انتهای تحتانی مری، معده، روده کوچک و نیمه اول روده بزرگ، غدد فوق کلیوی، پانکراس، طحال و سیستم صفراوی.
سلیاک یک بیماری گوارشی وراثتی است که در اثر حساسیت به پروتئینی به نام گلوتن (پروتئینی که در گندم، جو و چاودار وجود دارد) ایجاد می شود.
زمانی که فرد مبتلا ، گلوتن دریافت می کند ، سیستم ایمنی او فعال می شود و به سلول های روده حمله می کند.
این امر منجر به آسیب سطح جذبی روده شده و در نتیجه بدن قادر نخواهد بود مواد مغذی مانند چربی، پروتئین، کربوهیدرات، ویتامین ها و مواد معدنی را جذب کند.
بنابراین سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که در تمام طول عمر همراه فرد مبتلاست و منجر به عدم تحمل گلوتن می شود.
عارضه‌های قابل درمان از طریق بلوک عصب سلیاک
دردهای شکمی
بلوک عصب سلیاک برای بیمارانی مناسب است که از دردهای شکمی راجعه‌ای رنج می‌برند که به درمان‌های دیگر واکنش نشان نداده است.
بلوک عصب سلیاک از طریق تزریق مستقیم مسکن داخل شبکه عصب‌های مسئول انتقال دادن سیگنال‌های درد به شکم یا همان شبکه عصبی سلیاک انجام می‌شود.
عصب سلیاک بین دیافراگم و معده نزدیک شریان سلیاک قرار دارد. شبکه عصبی سلیاک حس را در ناحیه‌های زیر برقرار می‌سازد:
- کبد
- پانکراس یا لوزالمعده
- کیسه صفرا
- معده
- طحال
- کلیه‌ها
- روده‌ها
عارضه‌های زیر را می‌توان با بلوک عصب سلیاک درمان کرد:
- کلانژیوکارسینوما یا سرطان مجرای صفراوی
- دردهای شکمی راجعه
- بیماری کرون
- سرطان دستگاه گوارش
- بیماری التهابی روده
- پانکراتیت: پانکراتیت حاد و پانکراتیت مزمن
نشانه ها
بلوک شبکه سلیاک در شرایط درد غیرقابل درمان شکمی نشان داده می شود که به مداخلات ضد درد کمتر تهاجمی پاسخ نمی دهد.
اغلب این بیماران نیاز به دوز بالای درمان های افیونی با فواید بالینی کمی دارند.
این بلوک فیبرهای درد آوران احشایی از کبد، کیسه صفرا، امنتوم، پانکراس، مزانتر و دستگاه گوارش را هدف قرار می دهد که از معده شروع می شود و به روده بزرگ عرضی وسط ختم می شود.
نشانه های بلوک شبکه سلیاک شامل درمان درد غیرقابل درمان داخل شکمی، از جمله درد در زمینه نئوپلاسم های بدخیم و خوش خیم است که پانکراس، درخت صفراوی، اندام های خلفی صفاقی و سایر اندام های شکمی را درگیر می کند.
یکی از رایج‌ترین نشانه‌های بلوک شبکه سلیاک، درمان درد شکم مرتبط با سرطان پانکراس است. استفاده از بلوک های شبکه سلیاک برای کاهش درد ثانویه به پانکراتیت مزمن بحث انگیز است.
هنگام انتخاب یک تزریق، داروهای بی حس کننده موضعی و استروئیدها برای بیماران مبتلا به آسیب شناسی خوش خیم در نظر گرفته می شود، در حالی که بلوک های شبکه سلیاک نورولیتیک معمولاً برای دردهای مرتبط با سرطان ذخیره می شوند.
آیا بلاک سلیاک برای شما مناسب است؟
اگر دردهای شکمی مزمن خصوصاً در زمینه کانسر(سرطان) و تومورها دارید این بلاک بسیار کمک کننده است و باید در این مورد با پزشک متخصص خود مشورت کنید.
چقدر این بلاک موثر است؟
- بر حسب نوع بیماری و از فردی به فرد دیگر تفاوت می کند.
- در گروهی تا هفته ها و در گروه دیگر در تا یک سال کاهش می‌یابد.
- در بعضی بیماران نیز به تکرار پروسیجر دارند.
آیا تزریق بلوک عصب سلیاک عوارضی دارد؟
خطرات ناشی از این نوع بلوک بسیار نادر است. با این حال ممکن است برخی از بیماران دچار کبودی و احساس درد قسمتی که تزریق کرده‌اند، شوند.
عارضه جدی احتمالی بلوک عصبی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- عفونت
- آسیب عصبی
- خونریزی
عارضه‌های نه چندان جدی بلوک عصب سلیاک شامل افت فشار خون و اسهال است.
پزشک فوق تخصص درد تمامی این عارضه‌های احتمالی را می‌داند و داروهایی را برای کنترل درد در نظر خواهد گرفت.
چگونه باید برای بلوک شبکه سلیاک آماده شوم؟
شما باید توصیه های ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود را در مورد آنچه که قبل از انجام عمل انجام دهید، دنبال کنید. ممکن است لازم باشد:
- مصرف برخی داروها مانند رقیق کننده های خون را متوقف کنید.
- قبل از عمل ناشتا (نخورید یا ننوشید). بیهوشی با معده خالی بی خطرتر است.
- مصرف الکل را کاهش دهید و سیگار را ترک کنید. این مواد خطر عوارض را افزایش می دهند.
در واقع چه چیزی تزریق می شود؟
تزریق شامل یک بی حس کننده موضعی است. در مواردی، اپی نفرین، کلونیدین یا یک داروی استروئیدی ممکن است برای طولانی کردن اثرات بلوک شبکه سلیاک اضافه شود.
پروسه تزریق بلوک سلیاک به چه صورت است؟
ابتدا برای اینکه بیمار آرام شود، برای او دارویی آرام‌بخش تزریق می‌شود، سپس روی شکم یا به پهلو دراز می‌کشد (در این حالت ترانس آئورتیک انجام می‌شود) تا ادامه پروسه درمان برای او انجام شود:
پزشک ابتدا با استفاده از بی‌حسی موضعی، قسمت مورد نظر را کاملا بی‌حس می‌کند.
با کمک و هدایت اشعه ایکس، یک سوزن نازک را در پشت خود در کنار ستون فقرات قرار می‌دهد و سوزن دیگر را در سمت دیگر ستون فقرات وارد می‌کند.
همچنین از راهکار درمانی RF برای مهار رشته‌های عصبی برای کاهش درد نیز در صورت صلاحدید پزشک استفاده می‌شود.
داروهای ضد درد مانند اپی نفرین، کلونیدین یا داروهای استروئیدی برای بیمار تزریق می‌شود.
معمولا این پروسه درمانی کمتر از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و بیمار می‌تواند همان روز به خانه بازگردد و برای بیماران به ویژه افرادی که دچار سرطان هستند، بسیار کاربردی است.
در واقع پس از تزریق بلوک، مصرف داروهای بیماران به شدت کاهش می‌یابد و تسکین درد را شاهد خواهند بود. همچنین دل درد و دل پیچه‌های بیمار به شدت کاهش می‌یابد.
چقدر طول می کشد؟
پروسه بلوک شبکه سلیاک 30 تا 60 دقیقه طول می کشد. کل زمان عمل بستگی به نحوه دسترسی پزشک به اعصاب سلیاک دارد.
پس از بلوک عصبی چه انتظاری می‌توان داشت؟
موقتا پس از انجام بلوک عصبی ممکن است با احساس درد یا بی حسی و یا قرمزی و سوزش در محل تزریق مواجه شوید. این مساله معمولا دائمی نیست و در طول زمان ناپدید خواهد شد.
اگر از جراحی به منظور بلوک عصبی استفاده کرده باشید، ممکن است از شما خواسته شود تا مدت زمان مشخصی بعد از عمل به استراحت بپردازید.
بسته به دشواری جراحی، ممکن است نیاز باشد تا چند روزی را برای ریکاوری در بیمارستان بگذرانید.
برخی دردها ممکن است بعد از جراحی نیز ادامه پیدا کند و این به معنای عدم موفقیت جراحی نیست.
بعلاوه بعضی روش های بلوک عصبی می‌تواند تورم به همراه داشته باشد که عصب را تحت فشار قرار خواهد داد و به زمان برای فروکش کردن نیاز دارد.
اگر عوارض بلوک عصبی در شما بیش از مقدار نرمال به طول انجامید، این مساله را به پزشک خود اطلاع دهید.